Pyetje : Fterra ju njeh më shumë si birin e Tahsinit dhe si mjek në zë. A mund të na njihni shkurt me jetën tuaj familjare ?

B.Elezi : Jam i gëzuar që komunikoj me bashkëfshatarët e mi në faqet e kësaj gazete. Qoftë jetëgjatë kjo nismë e bukur për një fshat që e meriton.

Unë jam larguar nga Fterra në moshën 12 vjeç. Pas përfundimit të studimeve të larta punoj e banoj në Tiranë për më shumë se 40 vjet; me gruan Marikën, mjeke gjinekologe dhe djalin Bledar, inxhinier elektronik. - Vajza, Ema, punon si mjeke e përgjithshme në Austri. Jam i lumtur që jam dy herë gjysh i Jonit dhe Teas.

Pyetje: Çkujtime ju sjell fshati i lindjes dhe çju lidh me të ?

B.Elezi: Fterra është vendlindja ime, është copëza më e dashur e atdheut.Me të lidhen kujtime të pashlyeshme të fëmijërisë dhe nostalgjia që vjen duke u shtuar me kalimin e moshës.

Atje prehen eshtrat e babait tim të mënçur, atdhetar e demokrat, që e donte aq shumë Fterrën sa gjurmonte në historinë e saj zakone e doke homerike.

Fëmijëria e traumatizuar nga luftrat e shkatërrimet, varfëria deri në uri ka patur dhe momentet e saj të gëzuara, ëndërrimet dhe shpresat.

Në jetën time profesionale kam mjekuar me mijëra bashkëatdhetarë nga brenda dhe jashtë vendit, por kur marr vesh se vjen një i sëmurë nga fshati im, dhjetra llampa kujtimesh ndizen në mendjen time dhe në mënyrë spontane një simpati dhe interes i veçantë jo vetëm human e profesional, por dhe me ngjyrime të forta emocionale.

Pyetje: Nga opinioni i kualifikuar jeni cilësuar si shkencëtar në kirurgji, si yll i saj. Cili është aktiviteti juaj shkencor?

B.Elezi: Që në fëmini kam ëndërruar të bëhem mjek, ndofta i nxitur nga ajo nevojë e dhimbshme e fshatit për ndihmë mjekësore.

Për të realizuar këtë më është dashur të mobilizoj gjithë energjitë e mia mendore e fizike, aq sa shpesh kanë mbetur të mangëta anë të tjera të jetës. Si shef i Departamentit të kirurgjisë të spitalit Universitar dhe Kryetar i Shoqatës së Kirurgëve, anëtar i Komitetit Permanent të Eurokirurgjisë dhe Kolegjit Ndërkombëtar të Kirurgëve, intensiteti i detyrimeve është shtuar.

Përveç veprimtarisë praktike e pedagogjike të pasqyruar në shumë publikime e tekste, kam bërë dhe kërkime modeste të përmbledhura në dy monografi, të referuara në shumë aktivitete kombëtare dhe ndërkombëtare.

Pyetje: Çfarë këshillash do tiu rekomandonit lexuesve tanë?

B.Elezi: Bashkëfshatarëve të mi dashamirës do tiu uroj shëndet e dashuri për punën, solidaritet, shpirtgjerësi e vizion të gjerë botëkuptimor e kulturor.

Intervistoi G.ZENELI

Nr.3 - shtator, 1997

FAN NOLI DHE FTERIOTËT

Po të kini shfletuar me vëmendje librin e Fan Nolit "Historia e Skënderbeut (Gjergj Kastriotit)" botim i vitit 1921 (faqe 64) do të shikoni se atje përmenden edhe fteriotët. Mos u çuditni, përmendet fjala fteriotët kur sqaron prapashtesën - iot. Që të përmëndëtë fjalër suliot, himariot, delvinjot, frashëriot është e kuptueshme. Por kur krahas tyre shënon edhe fjalën "fteriot" kuptojmë edhe në këtë rast eruditin Noli dhe na vjen mirë që Fterra jonë ka qënë e dëgjuar edhe për Nolin. E pata lexuar në rini të herëshmë këtë libër dhe ndjeva kënaqësi. Na ka përmendë mjeshtri i madh. Ta nderojmë se dhe duke na përmendur na ka nderuar.

Cili fteriot pat nderin të njihej më rë? Ku e dëgjoi Noli fjalën "fteriot"? Këtë ende nuk e dimë.

Jakup Mato

Nr.3 - shtator, 1997

RESPEKT PËR PROFESOR XHEVDETIN

Kështu i thërrisnin të gjithë në Vlorë Xhevdet Kofinës: "Profesor Xhevdeti". Për vite e vite me radhë jepte lëndën e matematikës. I përgatitur, i rreptë, kërkues, ai kishte fituar respektin e brezave të tërë të nxënësve. Ishte një intelektual i formuar. Fteriotët i mbajnë mend prirjet e tij nacionaliste qysh nga Lufta Nacionalçlirimtare , po kompromis me armikun ai nuk bëri kurrë. Përkundrazi, përkrahu luftën, u aktivizua për hapjen e shkollave në zonat e çliruara të Jugut dhe me vendosjen e pushtetit të ri ushtroi profesionin e mësuesit që e donte aq shumë.

Duke punuar së bashku me të si mësues në Vlorë, sibashkëfshatar e komshi, më kujtohen disa thënie të tij që kanë mbetur si proverbiale. Një vit, kur maturantët gjimnazistë ndodheshin para provimeve, i kërkuan tiu a shpjegonte menjëherë të gjitha pyetjet dhe ai u përgjigj: " Ju doni të hani një ka brenda orës e pastaj të shkoni te doktori e ti thoni: na bëj një gjilpërë që të tretet kau." Qindrat e kuadrove që ka nxjerrë nga duart e tij ruajnë për të respekt të thellë dhe kur ndokush takohej me të e pyeste: A më mban mënd, profesor? Ai e përqafonte me përzemërsi, vinte buzën në gaz e përgjigjej me humor: "E ku ti njohë pula gjithë vezët esaj?". Në mbrëmjen e dhënies së diplomave, mbajmend se u tha nxënësve: " Ju uroj, jetë e lumturi dhe dëshiroj tu shikoj shkencëtarë me mjekër të thinjur". Me sa duket, uronte dhe veten të rronte gjatë e të lunturohej me nxënësit etij. Por, në punë e sipër, në krye të detyrës, i lodhur nga një veprimtari këmëngulëse e pasionante, ai vdiq ende pa dalë në pension, duke mbetur i përjetshëm në mendjen e vlonjatëve e të bshkëfshatarëve. Për punën e tij të palodhur është nderuar me dekorata e titullin "Mësues i merituar"

Rakip KORKUTI

Nr. 3 - shtator, 1997

MËSUESI YNË I NDERUAR, NEIM ZANI

Të gjithë e kujtojnë me respektin më të thellë mësuesin e palodhur Neim Zani, që për rreth 40 vjet punoi me përkushtim të lartë për mësimin dhe edukimin e qindra nxënësve fteriotë, para e pas çlirimit të atdheut, e që u nda nga ne afër 20 vjet më parë.

Një brez i tërë fteriotësh, që sot janë kuadro të larta e të mesëm, mjektë, inxhinierë, ekonomistë, mësues, artistë, shkrimtarë, ushtarakë, juristë, shkencëtarë, pedagogë, agronomë, punëtorë bujësie e blegtorie, amvisa e deri pleq e të moshuar, i kanë marrë mësimet e para nga mësues Neimi. Me korrektësi shembullore në detyrë, pak i ashpër, por i drejtë, kërkues ndaj nxënësve e prindërve, i palodhur e zemërbardhë, mësues Neimi u përpoq që pothuajse gjithë nxënësit e Fterrës të shquhen e të shquhen, veç të tjerave, për shkrimin e tyre të bukur, për aftësi të veçanta në të gjithë disiplinat e dijes, të dalluar në shkollat që vazhduan më pas. Ai kërkonte disiplinë, rregull, kryerjen me përpikmëri të detyrave dhe nuk të falte lehtë po të gaboje. Edhe ndonjë rigë apo shufër shege që kemi ngrënë ndonjëherë nëpër duar, kur e mbushnim kupën, mendoj se na ka bërë shumë mirë.

Arritjet e shkollës së Fterës sonë, përparimi i madh që ka bërë ajo në arsim e dituri, qindrat e të diplomuarve me arsim të mesëm e të lartë, janë të lidhura pazgjithshmërisht edhe me kontributin e veçaantë që ka dhënë mësuesi ynë i parë, i respektuari Neim Zani., për të cilin edhe është dekoruar.

Bardhyl XHAMA

Nr.3 - shtator, 1997

AMANETI I HIQMETIT :

MOS E LINI FSHATIN TË PËRÇAHET

Me vjen keq që nuk shkruaj dot shumë kujtime për Hiqmetin e dashur. Me karakterin e tij të fortë, zemrën e madhe e të çiltër, me buzëqeshjen e përhershme, kishte fituar simpatinë jo vetëm për fshatarët, por të gjithë ata që e njihnin.

Pas okupimit fashist Hiqmeti ishte i pari në fshat që propagandoi luftën kundër okupatorit. Puna e tij nuk u përqëndrua vetëm në Fterrë, por në të gjithë fshatrat e Kurveleshit e të Rrëzomës. Hiqmeti ka shkrirë për atdheun gjënë më të shtrentë, gjakun dhe jetën e tij, më 30 gusht 1943.

Në datat 27-28 gusht Hiqmeti erdhi një natë në Fterrë për të takuar familjen, shokët e dashamirësit. Në mëngjezin e datës 28 gusht duke kaluar xhadesë, te portokalja e Brahe, më flet mua. U takuam dhe u përqafuam dhe më uroi që isha pranuar në parti. E percolla deri tek përrali mbi Rukaj, i propozova të shkoja edhe unë me të. " Jo, më tha, - duhet të rrish në fshat, të punosh që të fitosh simpatinë e tyre dhe porosia ime është që të luftoni të mos përçahet fshati".

U ndamë me të për të mos u takuarmë, por fjala, karakteri, burrëria, dashuria e buzëqeshja, nuk do të shlyhen kurrë nga unë dhe nga të gjithë ata që e kanë njohur dhe kanë punuar me të, tek të gjithë ish nxënësit e tij të shkollës së Fterrës.

Gjatë gjithë kohës së luftës dhe në vazhdim u punua për të mbajtur amanetin e tij që fshati të mos përçahet. Dhe mendoj se për këtë kemi të drejtë të krenohemi të gjithë bashke.

Safet MEMI

Nr.3 - shtator, 1997

HIQMET DUSHA KOMISARI,

 NDËR TË PARËT, ISH I PARI

Hiqmeti aktivitetin politik e kishte filluar që në shkollën Normale të Elbasanit, ku u pranua edhe në rininë komuniste. Për veprimtarinë e tij antizogiste në vitin 1939 përjashtohet nga shkolla. Më 7 prill 1939 merr pjesë në demostratat e studentëve.

Në shtator 1940 erdhi mësues në Fterrë dhe menjëherë filloi aktivitetin revolucionar. Me rastin e 28 - vjetorit të Pavarësisë në fjalimin e tij midis të tjerave tha: " Populli dhe rinia Shqiptare nuk e durojnë dot robërinë, neve nuk i durojmë dot të huajt në vatrat tona, për liri e pavarësi populli ynë ka derdhur shumë gjak dhe po ta lypë nevoja do të derdhë përsëri". Hiqmeti porositi nxënësit që të mos nderojnë alla fashiste. Më vonë, nga viti 1942, me inisiativën e tij griset flamuri fashist dhe nuk u dërgua asnjë i ri nga Fterra në Itali në aktivitete që organizonte partia fashiste.

U shqua si edukator i brezit të ri me ideyë e reja përparimtare për kohën. I njihte mirë bashkëfshatarët dhe u dinte të gjitha brengat dhe hallet e tyre dhe përpiqej tua lehtësonte ato. Rreth tij u grumbulluan të gjithë fshatarët dhe ai u bë përçues i luftës për liri, u shpjegoi dhe bindi të rinjtë dhe fshatarët për luftën kundër okupatorit dhe çlirimin e vendit. Fterra dalëngadalë u kthye në një bazë të rëndësishme dhe të përhershmë të luftës. Atje vinin vazhdimisht drejtuesit kryesorë të qarkut të Gjirokastrës, të cilët sigurisht, takimin e parë e kishin me Hiqmetin dhe shtëpia e tij u shndrua në bazën kryesore të luftës në Fterrë. Në të gjithë ngjarjet kryesore të kësaj periudhe është organizimi, drejtimi, mendja e ndritur e Hiqmetit që nga krijimi i këshillit nacionalçlirimtar, të njësitit të parë të fshatit, të sulmit mbi postbllokun e Borshit, ku u vra dhe dëshmori i parë i Kurveleshit, Fuat Mato.

Në 23 qershor 1943 në Kondale në Fterrë inagurohet çeta "Toto Bolena", ku komisar i saj caktohet Hiqmet Dusha dhe me 7 gusht 1943 kjo çetë inkuadrohet në batalionin "Asim Zeneli", i pari batalion në qarkun e Gjirokastrës.

Në luftën e Libohovës kundër garnizonit italian më 30 gusht mori pjese edhe batalioni "Asim Zeneli". Pas dy ore lufte të përgjakshme Libohova u çlirua, por armiqtë të mbyllur në kala, të mesërmen u vijnë përforcime nga Gjirokastra dhe lufta vazhdon. Pikërisht në këto përpjekje, midis katër dëshmorëve, ishte dhe komisari trim Hiqmet Dusha, i cili ishte ndër të parët që u hodh në sulm. Shembulli i trimërisë së tij u përhap gjithandej. Në kujtim të tij, çetës dhe me vonë batalionit "Dishnica" në Përmet ju vu emri "Hiqmet Dusha".

Hiqmeti sot kujtohet jo vetëm nga bashkëfshatarët e të gjitha moshave, por emri i tij është bërë i njohur në shumë zona të tjera e veçanërisht në krahinën e Kurveleshit, ku ai ka pasë dhe aktivitetin kryesor.

Dilaver SHKURTI

Nr.3 - shtator, 1997

SIPËRFAQJA - KLIMA - RRESHJET NË FTERRË

SIPËRFAQJA

Zona e Fterrës shtrihet në rreth 4100 ha sipërfaqe, 2500 ha janë me aktivitet ekonomik. 1600 ha shtrihen në luginën e Galishtit. Tokë e kultivuar është vetëm 200 ha, që ndodhet në brendësi të fshatit. Ndërsa sipërfaqa truall është rreth 30-40 ha. 2500 ha është e pyllëzuar me shkurre e pyje me gjelbërim gjithëvjetor dhe me pemtari.

Klima është e butë, me ekuilibër të lagështirës, freskisë dhe temperaturës jo shumë të lartë në verë e me mikrozona dalluese te veçanta. Zotërojnë erërët nga jugu me shpejtësi mesatare 3-5 m/se. Në mesditë haset puhia tokësore.

Temperaturat mesatare vjetore lëkunden në 12-15 grade C, në dimër 8-9 gradë C që zbret deri në 3-4 gradë C. Korriku arrin deri 20 gradë C, maksimalja 30 gradë C.

Rreshjet arrijnë mesatarisht 1800 mm shi në vit. Në zonat e majave te maleve deri 2000 mm. Në muajin më të thatë arrin deri 20 mm. Rreshjet maksimale ne 24 orë arrijnë deri në 60 mm shi. Dëbora bie rrallë deri në disa centimetra e zgjat disa orë e deri 1-2 ditë. Në majat e maleve arrin 40-50 cm, në zona të veçanta edhe më tepër.

Kushtet hidrometereologjike, topografike e gjeologjike kanë bërë të mundur sasira të mëdha ujrash që dalin në formë burimesh. Në sipërfaqen prej 25oo ha rrjedhin rreth 20-25 milione m3 ujë ose rreth 0,6-07 m3/sek. Në një front prej 7-8 km. Burimet kryesore të fshatit janë: Ngurrëza, Gjezhdanica, Ixori. Në luginën e fshatit janë burimet e Gurrës, të Vidhezës dhe burime në formë krojesh me prurje të vogla. Në Ngurrëz burojnë rreth 20 l/sek. Në Ngurrëzën 2 rreth 250 l/sek., nga burimi i Gjezhdanicës 500-600 l/sek. Burimi i Ixorit nxjerr 40 l/sek.

Relievi rreth kuotave 120 m deri 350-400 m përbëhet nga formacione flishe (shtuf), ndërsa formacionet kryesore mbi këto kuota përbëhen prej gëlqerorëve masivë. Kontakti i flisheve me gëlqerorët, bën që ujrat të priten e të dalin në formë burimesh në sipërfaqen e tokës. Ka depozitime të mëdha ujore në Ngurrëz dhe në Ixuar, por një pjesë e mirë dredhon e del poshtë në Gjezhdanicë dhe në Dukhila.

Burimet e fshatit kanë një sipërfaqe ujëmbledhëse në rreth 6-7 km2, nga ku duhet të dalin rreth 0,2-0,4 m3/sek, por dalin më tepër. Kontribuon në këto burime dhe lugina verore e Galishtit.

Studimet kimike dhe bakteriologjike tregojnë se ujërat e Fterrës kanë tregues shumë të mirë për tu pirë dhe në krahësim me burimet e Bistricës, Tatëzatit, Kuçit e Smokthinës, janë ujra të pastra, kanë përmbajtje mineralisimi të Ca, Mg dhe HCO3 etj. që nuk kalojnë 0,24 gr/lit. Veçanërisht uji i Ngurrëzës është më i mirë. Ujrat e Fterrës fortësinë e kanë 8, ndërsa temperaturën 11,6° C. Studjues të huaj parashikojnë të përdorin burimet e Bistricës për pirje duke e përzier me ujrat e burimeve të Fterrës.

Deri tani janë shfrytëzuar për të pirë, për bujqësinë e blegtorinë, fare pak për ujë komunal e industrial, për mullinj bloje dhe dëstila. Më 1956 me ujrat e Icorit u ndërtua hidroçentrali në Fterrë me fuqi 25 kë/orë dhe prodhim vjetor 50.000 kë që funksionoi për 20 vjet derisa u ndërtua linja e tensionit të lartë.

Për ujitje gjatë verës mund të përdoren deri 250 l/sek. Për të pirë deri 10 l/sek deri për 5000 banorë. Rrjeti i ujësjellësit ka nevojë të rikonstruktohet, se ka mbi 20 vjet që është ndërtuar. Uji tjetër mund të shfrytëzohet për qëllime të tjera. Nga ujrat që bashkohen tek Ara e Maçe, në Lumë, mund të përfitohet një energji elektrike rreth 10 milionë kë në vit. Një hidrocentral i tillë është me leverdi.

Ujët e Fterrës mund të gazohet. Pastërtia dhe përbërja e ujit, afërsia nga Borshi dhe Bregdeti janë kushte të favorshme për gazimin dhe tregtimin e tij, pse jo dhe eksportin. Ndoshta do ti vijë koha.

Kushtet klimaterike dhe bukuritë që gëzon Bërda, si pikë dominuese, mund të ndërtohet një pikë ose fshat turistik ku shfrytëzohen të mirat e malit e të detit. Investimi kërkon bashkëpinim me të huajt.

Ing. Islam ZHUPA

Nr.3 - shtator, 1997

BLEGTORIA - SEKTORI JETIK I EKONOMISË FAMILJARE

Ftteriotët janë shquar edhe si njerës të apasionuar pas blegtorisë që në kohën e lashtë dhe e kanë pasuruar brez pas brezi përvojën duke mbajtur bashkë me kërrabën edhe fyellin e dashur të çobanit. Këtë traditë e kanë diktuar vetë kushtet e terrenit të thyer, me pak tokë të punueshme, me kullota të mira alpine si dhe me klimë të tipit mesdhetar që e favorizojnë zhvillimin e blegtorisë.

Tradicionalisht, zor se mund të gjesh ndonjë shtëpi që të mos ketë mbajtur ndonjë manar apo një tufëz dele e dhi. Nisur nga interesi fitimprurës i këtij sektori jetik, disa familje kanë qëne vendosur jashtë fshatit. Në të katër anët e fshatit dëgjohej zilja, këmbora dhe cula e çobanit, nga Çerrica, Lugu i Thellë, Gjishtirja, Lumi, Langadha, Hunda e Drerit, Rrëmulla, Gurra, Gjozeniku, Galishti i Poshtëm, Sheshi i Madh, Vidheza, Kreta, Arqia e deri në kufi me Tatzatin.

Sipas gojdhënës së të moçmve, Haskajt kanë pasur shumë bagëti. Tregojnë se kur ata bënë 1000 kokë bagëti, ra bobla si një sihariq për fshatin. Tradita blegtorale kanë Dhulajt, Mëngulajt, Zhupajt, Gjonajt, etj. Këto familje përpara kolektivizimit kanë qënë si të thuash "çelnika" e fshatit.

Nga barinjtë është preferuar delja dhe dhia e vendit përshtatur në shekuj me kushtet ekonomike të terrenit. Delja e vendit me trup të vogël, robust, me peshë të gjallë 25-30 kg., me thundër të fortë, rezistente, ka drejtim ekonomik të trefishtë, qumësht, mish, lesh. Jep mesatarisht 40 kg qumësht të mjelë në vit, 1-2 qingja si dhe 1-1,5 kg lesh të ashpër. Qumështi, djathi dhe sidomos mishi i bagëtive tona shquhet jo vetëm për vlerat e larta ushqimore, por edhe për shijen e veçantë. Megjithëse leshi cilësisht jo shumë i mirë, ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në ekonominë familjare të bashkëfshatarëve. Amvisat duararta kanë tjerrë lesh dhe me fillin kanë thurrur me argali qylimat hajmali, sa të bukur aqa edhe komodë, me të cilat janë zbukuruar odat e miqve, sikurse velënxat, flokatet, sherqet, kostumet, trikot, çorapet, dysheqet, jastëkët, apo çiltetë e buta që ishin baza e veshëmbathjes të banorëve të fshatit.

Për nevojat e ekonomisë familjare fterioti ka mbajtur edhe gjedhët, por këta kanë shërbyer më tepër për të prodhuar qetë e punës për të punuar arat dhe me pak për prodhimin e qumështit apo të mishit. Kanë mbajtur edhe njëthundrakë, ku janë dalluar mushkat e forta, rezistente edhe ekonomike.

Larmia e florës shumë e pasur ka bërë të mbarështrohej edhe bleta me mjaltin e saj shumë të shijshëm dhe cilësor. Krahas djathit aq të preferuar në Pazarin e Delvinës, veçanërisht i Galishtit, mjalti i Fterrës radhitet ndër më të mirët e vendit, për nga vlera ushqimore dhe dietike. Jo më kot në Fterrë thonë: "Gjeja e gjallë të mban gjallë".

Fterioti ka siguruar jetesën normale në sajë të kombinimit të blegtorisë me pemtarinë, me ullishtet, perimet, pataten, dhe diçka më pak me drithrat e bukës. Ky kombinim ushqimor i dominuar nga produktet blegtorale, me vlera të larta biologjike, të përvijuara me frutat dhe perimet e shijshme me vitamina dhe lëndë minerale, si duket kanë dhënë ndikim pozitiv në zhvillimin normal të gjithë brezave. Është kjo arsyeja që shumë dashamirës tanë, me humor, i quajnë fteriotët si "izrailitët e Sarandës".

Baza e të ushqyerit të kafshëve për kushtet e fshati tonë, edhe në të ardhmen do ta përbëjnë kullotat në natyrë dhe vetëm si suplementare do të përdoren ushqimet e koncentruara, bari i thatë, etj. Kullota mund të organizohet në mënyrë më racionale, duke e ndarë atë në parcela të veçanta, ose duke e drejtuar me "shkop". Kullotat më të mira rezervohen për delet plleja, për qëngjat e kecat si dhe për adamazët para ndërzimit. Gjatë periudhës së dimrit, krahas kullotës natyrore, këshillohet, sipas mundësive, përdorimi i kulturave foragjere të mbjella, kryesisht hasëllet, Për çdo dele rekomandohet një sipërfaqe 300-500 m2 hasëlle të zhvilluara. Gjithashtu, fermeri-blegtor për të pasur rezultate të mira, është e udhës të përdoren 150-200 gr koncentratë dhe 0,5 kg bar të thatë në ditë për çdo dele.

Kjo normë është e vlefshme edhe për dhinë e gjorë, për të cilën në mënyrë të padrejtë është adoptuar një shprehje popullore "ku di dhia çështë tagjia"!

Duhet bërë kujdes që të mos harrohet dhe neglizhohet edhe dhënia e përditëshme e 10-15 gram kripë gjelle/krerë, duke hequr dorë nga dhënia e saj me fushata.

Për përmirësimin e vazhdueshëm të cilësive prodhuese dhe riprodhuese të kafshëve, krahas të ushqyerit e strehimit, ka rëndësi të veantë zgjedhja e damazëve, që do të përdoren për ndërzim. Ata zgjidhen nga eksteriori ( pamja e jashtme), që të jenë individët më të zhvilluar ndër moshatarët e tyre, pa cene dhe difekte trupore, me tipare të rregullta dhe harmonike. Gjithashtu, ata zgjidhen edhe nga prejardhja, apo solji më i mirë, me prodhimtarinë dhe peshën trupore më të lartë, mbi aftësinë trashëguese për tu transmetuar pasardhësve cilësitë e mira të tij. Ai dash ose cjap, qëngjat dhe kecat e të cilit do të kenë tregues të zhvillimit trupor dhe të prodhimtarisë së lartë në krahësim me nënat e tyre, konsiderohet përmirësues absolut. Pra, këtu zbatohet parimi " I miri më të mirin jep më të mirin". Por blegtorët gjatë zgjedhjes së çifteve nuk duhet të lejojnë rënien në bashkëgjakësi të ngushtë gjate ndërzimit, sepse ky është një fenomen me pasoja negative.

Problemi i kontrollit dhe profilaksisë veterinare kundër sëmundjeve të ndryshme infektive, parazitare, helmimeve, lidhet me mbrojtjen e shëndetit të njerëzve nga shumë sëmundje të përbashkëta që kalojnë nga kafshët e sëmura tek njeriu, ose siç quhet ndryshe zoonoza.

Për të parambrojtur nga disa sëmundje të rrezikshme si plasja, melitenca, tuberkulozi, enerotoksemia, agalaksia, paratifua, pseudopesti, difteriovariola, etj. është e domosdoshme që fermeri-glegtor të lidhet dhe të këshillohet me shërbimin veteriner, për të siguruar masat e vaksinimit dhe të gjurmimit të rregullt dhe të përvitshëm. Vetëm kështu çobanët nuk do të ngelen me krrabë në dorë. Sëmundjet parazitare sjellin dëme të larta, prandaj duhet të luftohen me kohë. I domosdoshëm shte dhe respektimi i rregullave të higjenës lidhur me kontrollin veterinao-sanitar të qumështit, mishit dhe nënprodukteve të tyre, me qëllim që ato të mos bëhen të rrezikshme për jetën e njerëzve që do ti konsumojnë.

Në mbështetje të këtyre rregullave ka dalë dhe është në fuqi ligji nr. 7674 datë 23.02.1993 "Mbi shërbimin e inspektoratit veterinar", i cili rregullon normat juridike nëpërmjet pronarit të kafshëve, shërbimit veterinar dhe atij të shëndetit publik, ligj që duhet njohur dhe zbatuar me korrektësi.

Zaçe MALO - Doktor i Shkencave

Nr.3 - shtator, 1997

TËRMETET NË FTERRË

Në bazë të studimeve për zonimin sizmik të Shqipërisë, Fterra dhe tërë rajonet përrreth saj, përfshihen në zonën me intensitet maksimal të pritshëm 8 ballë. Fterra bën pjesë në zonën sizmiologjike që përfshin gjithë pjesën bregdetare të detit Jon dhe Adriatik dhe konsiderohet zonë me aktivitet sizmik më të lartë në vendin tonë.

Sipas të dhënave që disponojmë deri sot në Institutin Sizmiologjik, Fterra është goditur shpesh nga tërmete të forta. Kështu më 20 shtator dhe 10 tetor 1858 dy tërmete të forta me vatra në afërsi të Kuçit, me intensitet VIII-IX ballë në epizundë, janë si lëkundje 8 ballshe në Fterrë dhe kanë shkaktuar dëmtime të mëdha. Më 14 qeshor 1893 një tërmet shkatërrues goditi krahinën e Himarës dhe në veçanti fshatin Kudhës. Ai goditi shumë rende dhe Fterrën, duke shkaktuar shkatërrime të mëdha. Intensiteti në Fterrë është vlerësuar 9 ballë. Ky tërmet shkaktoi panik të madh në gjithë krahinën, gjë që reflektohet edhe në vargjet e një poeti popullor:

Fterra dhe rajonet për rreth midis muajve maj-qershor 1966 jane goditur nga një numër i konsiderueshëm tërmetesh, nga të cilat 46 kanë pasur intensitet të madh 4 ballë. Këto lëkundje i kanë patur vatrat e tyre në afërsi të Fterrës. Në këtë seri goditjesh, tërmetet më të forta kanë ndodhur në 25 maj 1966 në 7 ballë intensitet dhe në 16 gusht 1966, po me 7 ballë intensitet. Si rezultat i këtyre tërmeteve në Fterrë nga 70 shtëpi u shkatërruan 27, 17 u dëmtuan shumë rëndë dhe 20 të tjera pësuan dëmtime serioze

Prof. Edmond SULSTAROVA - Instituti Sizmiologjik

Nr.3 - shtator, 1997

EDHE RRUGA KA NJË HISTORI

Unë do të shkruaj për atë që na lidh natyrshëm me fshatin, për RRUGËN, e cila ka nje histori, ka një pikënisje. Filloi në vitin 1925. Unë atëhere isha shumë i ri. Ismail Bezhani ishte i internauar në Gjirokastër nga qeveria e Zogut, si përkrahës i Fan Nolit. Në bisedë me mikun e tij major Ismail Haki Kuçi konkludojnë se duhej të rregullohej rruga Kuç-Fterrë-Borsh. Sinjalizuan pleqësitë. Paria e fshatrave vendosi që çdo familje të bënte nga 10 ditë punë në vit. Ndarja filloi nga Kuçi, i cili erdhi me trase deri në Përrua të Zi, Kallarati dhe Bolena deri në Gomarez, Fterra deri në Langadhë te Rripa e Cjepurrit. Punimet i ndoqi Ismail Bezhani dhe nga Kuçi Rrapo Aliu. Si inxhinier që piketoi trasenë ishte Koço Mani, i cili la për zbatim konduktorin Pirro Zbogo.

Rruga avash avash hodhi shtat dhe në vitin 1925, pas një vit pune, për herë të parë kaloi rrugën Borsh-Fterrë një veturë e Qemal Kallullit nga Sasajt. Bile nga që nuk besohej doli edhe shakaja se makinën e prunë në krahë nga kojledhet e Langadhës Hivzi Bezhani me Hamit Shkurtin. Kështu u lidh bregu me Kurveleshin deri poshtë në Lumin e Vlorës. Një tjetër Bezhan, këtë radhë Refiku në pension, do ti kushtonte punën e tij plot pasion dhe përkujdesje kësaj rruge. Pruri makineri të rënda si bultozer, kompresorë etj. dhe bëri të mundur rregullimin e rrugës. U bënë përmirësime në Përrua të Zi, mbi Gjologaj, në Brodan, në Kojledhet e Pirgut, në Bërdë, në Langadhën e Subiut e deri në Borsh të Vjetër. Kështu Refik Bezhani realizoi atë që xhaxhai i tij Ismaili filloi në vitin 1925.

Por jeta vazhdon. Për këtë xhade duhet përsëri punë.

Nedim BEZHANI

Nr.3 - shtator, 1997