Asnjeherë fteriotët nuk kanë qënë të ndarë nga njeri-tjetri, në të mira e të këqija. Sot është edhe një diçka tjetër që na bashkon më tëpër : Gazeta "Fterra jonë". Është me të vërtet një veprim domethënës që tre bij të Fterrës, megjithëse tashti gjyshër e me thinja, menduan dhe na nxorrën këtë gazetë, që të gjithë e presim me padurim. U lumtë, u them unë. Por jam i sigurt se nga të gjithë fteriotët kudo që janë marrin veç urime Muzafer Korkuti, Agron Xhama e Guro Zeneli, që punojnë drejpërdrejt pa asnjë shpërblim në nxjerrjen e gazetës.

Ku nuk shkon gazeta jonë : Në Fterrë, në Sarandë, në Tiranë, në Vlorë, në Durrës, po edhe në Itali, në Greqi, në Kanada e në Amerikë. E duan dhe e kërkojnë bashkëfshatarët tanë kudo që janë.

Një masë e madhe kanë dërguar edhe përshëndetje,disa edhe me poezi, karakteristikë kjo për fteriotët, të cilat janë botuar, por pjesërisht, sepse botuesit, si modest që janë, nuk pranojnë lavdërime e urime me emërin i tyre. Bëjmë një punë modeste për Fterrën dhe për fteriotët, të thonë. Dhe ja së paku një herë në javë ata mblidhen të tre tok. Shkojmë edhe ne të tjerët, unë, Dilaveri, Jakupi, Rakipi, Lutfiu, Skënderi e të tjerë që duan të ndihmojmë. Atje mblidhen shumë, shumë fteriotë e dashamirës, japin mendime, rrahin probleme, kujtojnë ngjarje,ndodhi, saktësojnë ndodhitë.

Ata punojnë të tre bashkë, asnjeri nuk pranon se është kryesori, të tre ndjejnë njëlloj përgjegjësinë për çdo numër. Sigurisht edhe bashkëpunëtorët japin ndihmësën e tyre pa harruar sponsorët, pa të cilët gazeta nuk mund të dalë.

Bardhyl XHAMA

Nr.7 - prill, 1998

Ishte operacioni i dimrit. Forca të shumta gjermano-balliste po viin nga Saranda në drejtim të Kuçit. Lam shtëpitë dhe u drejtuam për në shpella. Si bazë për strehimin e fshatit kanë qënë shpellat e Guvave. Në Shpellat e Soroit strehohej lagja e bregut të Lleshe.Ndërsa në Korita vendoseshin Rrëza e Ixorit, Hiesit, Rukajt, Kofinajt, Zhupajt. Lagja Gjofterraj shfrytëzonte shpellat e Guvave. Mataj, Haderaj e Lonaj shkonin në drejtim të Koritave dhe te Gryka e Dedeçalit. Rruga në të majtë kur shkon në Lugun e Thellë shfrytëzohej më shumë nga Mehmetajt.

Në një darkë mbërrita në Fterrë. Rastësisht takova kushëriun tim, Fuat Brinjën që ishte partizan.Hajde, më tha, se do të vemi bashkë në Guva. Sa dollëm në qafë të Pirgut, gjermanët e ballistët filluan të përdorin shënjë dhënëse për ndriçim terreni.

Binte një vesë e hollë.Kisha me vete një batanie të vjetër. Isha lagur në gjunjë e poshtë, isha bërë ujë. Kisha veshur një palë opinga me tela. Me siklet arritëm tek Shpella e Hundës së Madhe që ka vetëm një shteg të futesh brenda. Tek dera e shpellës dëgjuam zëra. Shpella ishte mbushur plot me njerëz. Drita e zjarr nuk kishte.

Unë mbeta tek dera ku pikonte. U mbëlodha gërmuq nga të ftohtit. Thashë se nuk do gdhihesha gjallë. Po njeriu qënka i fortë shumë. Në mëngjez, sa u hap dita, xha Agua, Ago Dusha, më pa se ku kisha fjetur dhe i erdhi keq. I thotë Luanit, të nipit që e kishte të pështjellë me shark për tu kujdesur për mua.

U largova nga Shpella e Hundës së Madhe dhe vajta në Grykë të Guvave, ku gjeta prindërit dhe vëllezërit. Sa më pa nëna më foli me merakun e prindit: Ku ke fjetur, më tha. Kur më pa dhe të lagur u shqetësua shumë dhe menjëherë më hoqi ato rroba e vesha të tjera, u mbështolla dhe me një prokof të dhirë. Zjarr nuk ndezej megjithëse ishte ftohët, mbasi natën bëhej dritë e ditën tym.

Dhe familja ime e bashkëfshatarët e mi, po dhe sa e sa shqiptarë vuajtën nga Operacioni i Dimrit, me shi, acar, dëborë, pa bukë e pa vëshëmbathje. Nuk harrohen ato ditë.

Myrteza BRINJA

Nr.7 - prill, 1998

Shkolla, sikurse edhe në vitet para ardhëse, ishte tre-klasëshe, dhe me katër nxënës të rregullt, në klasën e dytë dhe tre të rregullt, në klasën e tretë. Kjo i detyronte disa djem të fshatit, që kërkonin të vazhdonin më tëj mësimet, të shkonin ta kryenin klasën e katërt dhe te pestë në fshatrat ose qytete të tjera, gjë që kishte shumë vështirësi si për familjet dhe për nxënësit. Ata që shkonin në shkollën e Kuçit dhe të Borshit e bënin rrugën më këmbë duke udhëtuar 4 deri 5 orë në ditë, me bukë misri, pak djathë e qepë në trastën e librave.Ata ishin të veshur aq keq sa që mund ti quajmë të leckosur, dhe shollët (këpucët) e tyre ishin të atilla që shpesh i nxirrnin gishtërinjtë e këmbëve përjashta. Në verë të gjithë djemtë ecnin zbathur nga që nuk kishin çtë vishnin. Megjithë këto kushte të vështira djemtë fterjotë nuk thyheshin, por shkonin rregullisht në shkollë dhe përgjithësisht mund të thuhet se mësonin mjaft mirë, traditë e cila u ruajt gjatë. Një trajtim të mirë nxënësve te Fterrës që vazhdonin në këto fshatra u bënin mësuesit Mustafa Luçi, Estref Pula e Mitro Vranai.

Me luftën këmëngulëse të popullit dhe përkrahjen e madhe që dha Jani Minga, u arrit që në Kuç të hapej një konvikt për të vazhduar klasën e 4-të dhe të 5-të fillore nxënësi e Kurveleshit. Por regjimi nuk e zgjati shume jetën e këtij konvikti, prandaj përfaqësuesit e Kurveleshit të Poshtëm u mblodhën më 17 korrik 1931 në Kuç dhe i bënë kërkesë Ministrisë së Arsimit për çeljen e tij, i cili u mbyll pas dy vjete pune. Në këtë kërkesë midis të tjerash thuhej: " Nuk mund të përshkruhet dëshpërimi ynë dhe dëmet që solli mbyllja e konviktit në fjalë. Veçanërisht shtojmë se me mbylljen e konviktit dëshira për arsim sa vete pakësohet, mbasi shkollat fillore nuk mund të japin frytin e dëshiruar.

Duke shpresuar se ajo PT Ministri, duke marrë parasysh mirësinë që do të na sjellë konvikti, do të japë urdhërat përkatëse për riçeljen e tij" (AQSH f.295, viti 1931, dosje 33, f.126). Por ai nuk u hap më. Këtë kërkesë e kanë firmosur edhe përfaqësues të Fterrës Ismail Bezhani, Feta Zani, Ali Dauti dhe Murat Dhuli.

Nga Historiku i Arsimit te Fterrës

Nr.7 - prill, 1998

Mësues Hiqmeti ishte larguar nga shkolla. Kishte dalë partizan. Por... kishte rënë dëshmor në luftë për liri. Ne nxënësit e shkollës kishëm mbetur si zogjtë pa klloçkë. Vetë ne fëmijët morëm inisiativën. U mblodhëm në korridorin e xhamisë për të mësuar këngë partizane, sepse shkolla ishte djegur. Në këtë kohë Siri Bezhani, duke parë gatishmërinë tonë, erdhi vullnetarisht për të na mësuar . Na bënte mësime të ndryshme. Shkruanim në copa letra.Lexonim libra sa për të mos harrruar shkrimin e këndimin. Kjo zgjati afërsisht 2-3 muaj. Lexonim edhe komunikata të Frontit. Organizonim edhe shërbime të ndryshme .Shoqëronim partiza në vende të ndryshme. Çonim ushqime parti- zanëve në Breg të Borshit e në Bërdë. Çonim letra të ndryshme në Çorraj e Borsh. Luan Dusha na siguroi disa këngë partizane. Ne i mësonim me dëshirë ato. Në sytë tonë na dilte mësues Hiqmeti.

Hader HADERI

Nr.7 - prill, 1998

Mësuesja ime e fillores Bedenë Braho më mbeti në kujtesë si një idhull dhe shumë vjet më pas. E urtë, e dashur, e qeshur, veshur me një fustan të bardhë me lule të kaltra më habiti kur e pashë edhe të ngarkuar me shkarpa për në shtëpinë e saj ku rrinte. Mbante me vehte motrën, Nadirenë, por kurrë nuk pamë ti bëntë ndonjë "favor" në klasë. Por ajo që më "skaliti" në kujtesë portretin ishte ai shkrimi me shkronja kapitale mbi një dërrasë të pa zdrukuar mirë, i emrit të shkollës sonë fillore "Demir Dhrimo", Çorraj. E ngjyrosëm me laps të kuq e blu së bashku me mësuesen tjetër nga Kuçi, kolegia e vetme e saj, Hatika Gjokutaj. Kanë kaluar mbi 45 vjet qysh atëhere...

Hektor VESHI

nga Çorraj

Nr.7 - prill, 1998

Fteriotët për të huajt janë mik- pritës.Këtë e njeh gjithe krahina dhe më gjërë Në një takim të rastësishëm me një shok nga Cmokthina e Vlorës, mbasi u prezantuam, më tha këto fjalë : Ju fteriotët jini mikpritës e bujarë, ndofta edhe të varfër, por zemrën e kini të pasur. Unë për ju kam krijuar respekt dhe këtë e kam bërë muhabet edhe gjetkë. Një natë, më tha ai, vite më parë, kur kaloja në rrugën Borsh-Fterrë-Kuç për të shkuar në fshatin tonë më këmbë, nata më zuri në Fterrë dhe kur mendoja se ku do ta kaloja atë natë përpara më doli një burrë thatim, qe te zalli i fshatit, i binte boblës. Shuquri Shkurti e thoshin. Mbasi folëm e u pyetëm me shoqi-shoqin, ai këmënguli që të kthehesha në shtëpinë e tij. Megjithëse fillimisht ngurova, por ai më ktheu me detyrim. për në shtëpi. Ne, më tha ai, kemi shtëpi e ske se ku shkon natën.

Kur kalonim së bashku me të tek mezi i fshatit, na foli një burrë nga porta e tij, Ai pyeti Shuquriun. - Nga vini e çe ke këtë mik. Shuquriu i tregoi. Ai ishte Bastri Dauti. Bastriu nuk na la të shkonim poshtë po na ktheu së bashku me Shuqurinë në shtëpinë e tij. Dhe së bashku kaluam një natë shumë të këndëshme. Në mëngjez herët u ndava me përshty- pjet më të mira .Unë mbeta borxhlli.

Mbas shumë kohe më bie rasti të kaloj përsëri në Fterrë. Por këtë herë ditën. Dhe vendosa ti bëj një vizitë të shkurtër Shuquriut, shtëpinë e të cilit ma treguan ca fëmijë. Kur hyra në shtëpinë e tij dhe u takova, pashë se nuk kishte më të varfër njeri, por me një zemër tepër bujare. Atëhere kuptova edhe arsyen pse Bastriu na ktheu atë natë për darkë në shtëpinë e tij.

Hader HADERI

Nr.7 - prill, 1998

Më 8 mars mbushi 10 vjet nga dita që ndërroi jetë. Por nënë Havanë e kujtojnë me dhëmbje pesë vajzat e dy djemtë e saj, tashmë të gjithë prindër. Një nga mbesat, Jonela që ndodhet në Amerikë, ku studjon për artin e regjizurës, ka thurë dhe vargjet: " Dua të të ngjaj ty, Dhe në mendje dhe në sy".

Një vjeçe Havaja mbeti jetime, por edhe njerkën e bëri Nënë. Ishte njeri që nuk ndezte sherre, por shuante konflikte, mbillte harmoni e mirësi në ambjentet ku jetonte e punonte.

Në 35 vjetët që jetoi në Fterrë ka lënë gjurmë të mira. Por dhe në gjysmën tjetër të jetës u bë e njohur në Kombinatin e tekstileve si grua e punës e me dinjitet.

Hava Rukia (Sadiku), kur ishte koha e luftës u bashkua në mbështetje të Shqipërie të lirë e demokratike. Dhe kur Shqipëria iu vesh punës për të shëruar plagët e luftës, Havaja, ndër të parat, përveshi llërët.

Trime mbahet ajo sot edhe në Fterrë, bashkë me bullë Gjulzanë burrëreshë. Tre orë rrugë në këmbë dhe me fëmijë-kaçi, bënte nga Fterra në Kuç për të kryer detyrat që kërkonte koha.

Në moshë të madhe mësoi të shkruaj e të lexojë. Librin e bëri pjesë të jetës së saj. Intuita për të renë e bënte atë të kuptonte jetën me realizëm e ta përballonte me kurajo. Në familje kishte barrë të rëndë. Lindi dhe rriti 7 fëmijë, 6 prej tyre u bënë me shkollë të lartë. Mirësjellja dhe korrektesa kanë lënë gjurmë, jo vetëm tek bijtë e bijat e saj, por dhe tek të gjithë sa e kanë njohur. Përvojën e jetës e kishte të madhe. Të tillë e kishte bërë atë dhe puna dhe hallet. Çdo ditë që vjen, shpjegon Lumturia, e çmoj më shumë, kur e krahësoj me ne, bijat e saj.

Guro ZENELI

Nr.7 - prill, 1998

Në orën 11.00 të çdo dite, te Libri Universitar në Tiranë, takohen dy burra të qetë, dy njerëz të mirë e të ditur, me arsim e me kulturë, njeri mjek e tjetri jurist, që janë dhe kunetër, por që tërë jetën, dhe shok, dhe miq, dhe vëllezër. Janë të mirënjohurit Safet Memi e Ismet Elezi. Tek ta lexon mirësi e dashuri, prej tyre përfiton

njohuri e dituri. Të gëzon shpirti kur i shikon duke shëtitur nga parku i Liqenit në Tiranë këta dy njerëz të mënçur e të mirë.

Kush e njohu e nuk e respektoi Safetin? E jo më kot. Safeti është nga ata njerëz të rrallë që di të nderojë dhe të voglin dhe të madhin, njerzit e tij dhe ata që janë "të huaj". Ky nderim buron nga dashuria që ai ka për njerëzit. Dhe nga kjo dashuri buron gatishmëria e tij për të bërë vetëm të mira. Që nga Fterra deri në Tiranë, të gjithë sa e njohin,e cilësojnë si simbol të mirësisë. Për Safetin gjëja më e bukur në jetën e njeriut është mirësia. Ajo, vjen dita që të del përpara.

Pa Nënë mbetesh jetim, pa Baba mbetesh fukara. Safeti mbeti: dhe jetim, dhe fukara. I ati, Hamdiu, dhe e ëma Meneko, për fatin jo të mirë të Safetit, ndërruan jetë në moshë të re. Edhe motra, Baftia, po kështu. Tre vëllezër-fëmijë Safeti,Osmani e Hamzai mbetën në dorën e fatit. Hamzain e rritën tezet, ndërsa Safeti u detyrua të shkojë si ndihmës- çoban pranë Vahit Malos, kushëri i tij.

Kur Sherif Dusha kërkoi një çirak si farmacist në Ballsh, Ago Dusha dërgoi Safetin e vogël. Iu vu punës, por sytë e mendjen e kishte për shkollë, të cilën e kishte lënë përgjysëm në Fterrë. Kur ishte në farmacinë e Rexhep Hitos, nga Tatzati në Vlorë, u lidh me lëvizjen për çlirimin nga fashizmi. E arrestuan, por e lëshuan

se nuk ia provuan dot fajësinë. Në Tiranë u lidh me shokë të rëndësishëm të Luftës. të cilët i rekomanduan të shkonte në Bregdet. U kthye në Himarë, ku tashmë ishte vendosur dhe Xha Sherifi me farmacinë e tij. U lidh me grupet ilegale

të zonës. U rrezikua disa herë, përpara detyrës së kohës nuk u tërhoq. Detyra e thirri të kthehej në vendlindjen e tij, në Fterrë, ku dhe balta për të "ishte më e ëmbël se mjalta". Këtu u vu në krye të fshatit dhe forcoi lidhjet me Bregdetin dhe Kurveleshin.

Meritë e veçantë e tij është se edhe në kushtet e luftës, diti të ruajë lidhjet harmonike brenda fshatit. Kur të tjerët nxisnin përçarje dhe hidhnin helmin e luftës së klasave, Safeti nuk u infektua nga ai helm politik. Është një mëritë e padiskutueshme edhe e Safet Memit që në fshatin tonë gjatë luftës, por edhe më vonë, nuk pati përçarje, nuk pati vëllavrasje, nuk pati hazmërira. Detyrën për një Shqipëri të lirë demokratike e kreu me nder e dinjitet.

Safeti asnjëherë nuk u largua nga funksioni mjekësor, deri sa doli në pension.

Edhe në rini, edhe në tërë jetën ishte altruist, për të tjerët bënte gjithçka. Ndihmonte njerzit e punës, ndihmonte njerzit e drejtë. Përkrahje maksimale u kushtonte të sëmurëve.

Kontributi i tij në mjekësi është i çmuar. Në vitet 60, 70 për disa vjet u kthye në Fterrë e Borsh. Spitali që ka dhe sot Borshi është meritë e tij personale, është përkushtimi i tij.Viti 1946 e gjeti në Tiranë me punë në spitalin civil, ku iu përkushtua shërbimit mjekësor. Cilësia në shërbim kërkon kulturë mjekësore, ndaj iu vu studimit. Detyrë e re për të ishte lufta për dituri. Mbaroi shkollën e mesme mjeksore. Pastaj dhe të lartën. Punonte dhe mësonte, rriste dhe edukonte katër fëmijë, u bë katër herë baba i mirë (Tani është bërë katër herë gjysh i ëmbël). Për vlerat e tij e çuan në zyrat e larta të shtetit, por edhe në Fterrë, edhe në Vlorë, edhe në Tiranë, edhe kur ishte partizan, edhe kur mori pushtet drejtues Safeti ruajti përherë e me të gjithë, me vartësit e me eprorët, ndershmëri e drejtësi, mirësjellje e kujdes njerëzor, vyrtytet më të larta. Vepra më e madhe e tij është mirësia. Safeti mbetet njeri i

mirë për të gjithë sa e kanë njohur. Rrallë takon në jetë njerëz që bëjnë të mira në mënyrë masive, të varfërve e të pasurve, në Jugë e në Veri, që nuk gabojnë as ndaj vetes e as ndaj të tjerëve.

Për Safetin mund të thuash shumë. Por ne thamë pak për Njeriun e veçantë të Fterrës sonë.

Guro ZENELI

Nr.7 - prill, 1998

Punonte në PT-në e Kuçit dhe priste dhe biletat për postën e Vlorës. Në një ditë në fund gushti u vu në pozitë të vështirë. Ndodhej në këmbë aty në dyshemënë e kamjonit të mbuluar me mushama, duke mbajtur në dorë biletën e fundit sipër duarve të shumta e lutjeve "nëma mua", "nëma mua"... Unë isha fare afër dhe dridhesha nga emocioni se mos nuk nisesha dot atë ditë për në Vlorë. Por në një moment guxova, zgjata dorën dhe ia tërhoqa biletën nga dora e tij. "Hip në makinë" - më tha menjëherë. Hipa sa hap e mbyll sytë dhe u ula në stolin e drunjtë, i lehtësuar por ende i trembur, se një stuhi ankimesh dhe kërcënimesh iu përplasën atij si "kemi një javë këtu", "ai djalë është..." etj. " E çti bëjmë tani! - tha xha Mehmeti, edhe sikur tia marrim biletën, ja vetëm njeri nga ju do të shkojë. Pastaj, djalë shkolle është...Tani nuk ia marrim dot biletën nga dora!". Në fakt, kur kalova në këmbë pranë zyrave të PT-së sipër te rrapi i madh, në Kuç, i thashë një fjalë, por ai hapur, nuk më premtoi.

Bashkë me"stampimin" thellë në subkoshiencë të frikës së atyre kohëve në se do të hipnim apo jo në "postën e Kuçit", më ka mbetur i paharruar ky moment respekti i tij, për mua, i panjohur për të, por "djalë shkolle" nga Çorrajt. Ndaj dëshiroj të fiksohet ky falënderim e kujtim për të, si tipar i fteriotëve, paçka se ai vetë nuk dëgjon, por... dëgjon Fterra.

Hektor Veshi

Nr.7 - prill, 1998

Zoonozat janë sëmundje të rrezikshme, të përbashkëta të kafshëve dhe të njerëzve. Ato kalojnë nga kafshët e prekura te njeriu, me rrugë e mjete të ndryshme. Kështu ato mund të transmetohen nëpërmjet kontaktit direkt të njeriut me kafshën e sëmurë

Sot njihen mbi 150 lloje sëmundjesh zoonotike

që kalojnë nga kafshët tek njeriu. Vetëm qeni transmeton mbi 50 lloj sëmundje. Vitet e fundit, në vendin tonë është regjistruar një rritje e zoonozave.

Është sëmundje e rrezikshme infektive, me zhvillim të shpejtë, e kafshëve ( gjedh, dhen, dhi,derra), prej të cilave kalon edhe tek njeriu. Shkaktari është një mikrob i vogël në formë shkopi, i dukshëm vetëm në mikroskop, që quhet bacili i plasjes.

Kafsha e sëmurë ka në organizmin e vet bacilin (mikrobin) e plasjes,i cili qarkullon me anën e gjakut në të gjithë pjesët e trupit duke u eliminuar jashtë organizmit nëpërmjet feçeve, urinës, apo rrjedhjeve të tjera dhe kështu ndot tokën, ujin, ushqimet, etj.

Nën ndikimin e oksigjenit të ajrit dhe në tëmperaturën e mjedisit 12-15°C deri në 40°C bacili i rënë në tokë ka aftësi të formojë spore. Sporet janë shumë rezistente si ndaj tempëraturave të ulëta edhe atyre të larta të mjedisit rrethues duke ruajtur aftësinë për të shkaktuar sëmundje me dhjetra vjet. Depozita më e madhe natyrore për ruajtjen e sporeve është toka. Kur bien në organizmin e kafshës sporet transformohen përsëri në bacile, të afta të shkaktojnë plasjen.

Infesktimi i kafshëve mund të ndodhë kryesisht në kullotë, sidomos në periudhën korrik-tetor, nëpërmjet ujit të molepsur, kur ushqehen në grazhde me ushqime të përlyera me mikrobin e plasjes, nëpërmjet pickimit të insekteve të ndryshme si dhe nëpërmjet lëkurës së dëmtuar (plagët, gërvishjet, plasaritjet etj).

Kafshët, si rregull, sëmuren 1-3 ditë pas infektimit dhe zakonisht vjen ngordhja brenda 5-7] ditëve. Ka raste që kafshët ngordhin menjëherë, pa shënja ,sidomos dhentë dhe dhitë.

Shënjat e sëmundjes dallohen me shfaqien e temperaturës së lartë, mungesë oreksi, fryrje barku, diarre me gjak, urinim me gjak, ngordhje brenda 2-3 ditësh dhe në momentin para ngordhjes kafsha fryhet shumë dhe nga të gjitha vrimat natyrore (goja, hundë, anus) vihet re rrjedhje gjaku nëpërmjet të cilave eliminohen sasira të mëdha bacilesh.

Ka edhe një formë të lëkurës që shfaqet me një të enjtur si lungë, në majën e së cilës formohetnjë plagë e zezë e cila fillon të rrjedhë. Kurse forma pa shënja shfaqet pa pritmas në formë të rrufeshme ku sëmundja zgjat disa orë, kurse në dhën vetëm disa minuta. Kur bëhet autopsia e kafshës së ngordhur, vërehet enjtje e madhe e splinës (shpretkës) dhe mungesë e ngrirjes së gjakut.

Nr.7 - prill, 1998