Të kesh identitet do të thotë të njohësh veten , të dish se kush je e nga je, do të thotë të dish prejardhjen tënde.

Fterra historikisht i përket Kurveleshit, "kasabasë labe" siç është cilësuar në këngën himariote. Fterra është e vogël, por për ne është e madhe dhe e bukur. Se andej kanë prejardhjen qindra e qindra bij e bija që po ia shtojnë vlerën përditë. A ka pasuri më të madhe?

Në breza, fteriotët e kanë dashur Fterrën. Me krenari kemi pohuar se jemi nga Fterra. Me punën dhe sjelljen e tyre fteriotët kanë nderuar emrin e fshatit tonë.

Në emrin e mirë që kanë lënë e po lënë bijtë e saj me veprimtarinë e mënçurinë e tyre, si Isa Hizmo, Lazo Kofina i Parë, Xhafer Shehu, të tjerë që kërkuan rrugën e diturisë nëpërmjet shkollave fetare, si Selim Gjonika, Fetan Zani,Hivzi Bezhani, Hasan Hizmo, Hamdi Mita, Shaqo Gjoni, Idriz Avreci; vend nderi zënë dëshmorët e Luftës Nacionalçlirimtare, Hiqmet Dusha, Fuat Mato, Turhan Mato, Osman Memi, Azem Çeli e Shaqo Mita, luftëtarët Mene Zhupe, Mehmet e Bilal Dusha, Shuquri Sadiku, Bektash Gëdo, Lazo e Sami Kofina, Nafiz Bezhani, Pasho e Naxhi Zhupa, Razip Gjoni; ata, që siç thonë, u kishte fjala kuvend, si Ismail Bezhani, Katiu i Korkute, Laze Dusha, Tahsin Elezi, Rakip Gëdo,, etj.; mësuesit dhe intelektualët tanë të nderuar, pishtarët e dijes, si Mësuesit e Popullit Lame Xhama e Xhevdet Kofina, Profesor Shefki Mita, vëllezërit profesorë Ismet e Besim Elezi, Safet Kofina, Neim e Çerçiz Zani, Hiqmet Shehu, Tare e Rait Braho, Remzi Mato, veprimtarët shoqërorë si Refik e Nail Bezhani, Safet Memi, Dilaver Shkurti, Nexhip Dauti, Sako Zeneli etj.etj; rapsodët popullorë Isuf Avreci, Xheladin Shkurti, Teno Lona e sa e sa të tjerë që bashkë me ta, emri e puna e tyre meriton e do të meritojë vetëm nderim e respekt dhe mbetet shembull i lartë frymëzimi në breza.

Në dëshirën për të marrë mbiemrin "Fterra", në raste të ndryshme, siç e morën Fiqret, Zija e Liri Fterra dhe nderuan emrin e fshatit. Me mbiemrin Fterra njihej e në vitet '20 - '30 -të oficeri Jaho Mato.Me pseudinimin Lulo Fterra ka shkruar juristi Nafiz Bezhani, të cilët janë bërë të njohur e kanë mbajtur lart emrin e Fterrës.

Në ruajtjen e mbiemrit të derëbabës nga vajza edhe pas martesës, në fshat apo në fqinjë, të cilat në çdo kohë i shoqëron urimi: "U trashëgofsh, nderofsh derëbaben dhe fshatin"!

Shoqërimi i mbiemrit të vajzërisë, por edhe lidhjet e forta martesore, janë një tregues i dukshëm tolerance, civilizimi dhe pjekurie në jetën e këtij fshati.

Në Fterrë është e njohur ruajtja e mbiemrit të vajzërisë, sa që ndodhte të "harroje" ku qe martuar vajza, e cila qe bërë tashmë, nënë, gjyshe, vjehërr e stërgjyshe në derën e burrit. Të gjithë i kemi në kujtesë dhjetra e dhjetra emra të nënave, gjysheve e stërgjysheve tona që shqiptojmë me dashuri mbiemrin e tyre të derës së babës. Kjo është një shprehje e dukshme e barazisë së djalit me vajzën, e cila ruan gjithë të drejtat me vëllezërit e saj. Në ato raste kur nuk ka trashëgimtarë djem, ajo ruan të gjallë shkëndijen e fisit, duke iu përmendur mbiemri. Është për të theksuar se ruajtja e mbiemrit të vajzërisë është një dukuri që haset e sanksionuar në ligj në shtetët e zhvilluara, e cila e shoqëron femrën në tërë dokumentacionin e saj.

Të pohosh me plot gojën identitetin tënd, do të thotë "t'u kesh besë këmbëve" siç thotë fjala e urtë, dmth, të manifestosh cilësitë e mira njerëzore. Dhe këto cilësi janë ushqyer në breza në mënyra nga më të ndryshmet në Fterrë, që nga bekimet e urimet e nënave tona të urta, si " më paç uratën", "u bëfsh i hairit", "ndezëprak", "bëfsh prokopi", etj. dhe të kundërtat e përgjërimeve si: "vulë - humbur", "sheprak", etj., të cilat janë drepërdrejt nxitje që njeriu të bëhet i zoti, të lërë gjurmë në jetë, të lërë emër, të ketë identitetin e tij.

Vlera e njohjes së Fterrës në breza dhe lidhja e fteriotëve merr rëndësi të veçantë në kohën e sotme, kur edhe ne fteriotët jemi shpërndarë deri në vende të ndryshmë. Pra, njohja e vlerave të Fterrës dhe lidhjet e fteriotëve janë investim për Fterrën e fteriotët kudo ku janë.

Në tërë kohët ne fteriotët kemi treguar virtytet e mira: pastërti shpirtërore, mirësi njerëzore, ndershmëri, mikpritje, dashuri dhe respekt, harmoni dhe marrëdhënie të mira me njëri-tjetrin, me miqtë e shokët, që i kanë shërbyer e i shërbejnë bashkimit e vëllazërimit. Virtytet e fteriotëve dhe niveli i lartë i arsimit, bëjnë që Fterra jonë të njihet në shkallë vendi si fshat me kulturë.

Sa herë që përmëndet fshati Fterrë, mendja të shkon tek shumë fteriotë që ke njohur apo ke dëgjuar, mendja të vetë te vlerat e Fterrës

Ja ky është idientiteti ynë, kjo është vlera e veçantë e fteriotëve.

Hulusi HIZMO

Bruksel, Korrik 200

Nr.21 - gusht, 2000

E lidhi jetën me punë të pastër. Vullnetin për të kapërcyer vështirësitë ia kultivoi që në fëmijëri familja dhe Fterra jonë. Për të vazhduar shkollën udhëtonte 8-10 orë, më këmbë nga Fterra - malit e në Gjirokastër. Ndofta disa nuk e besojnë, por ja që kjo është e vërteta e vështirë e jetës së shumë fteriotëve për të marrë arsim e kulturë.

Edhe kur bëntë vapë, edhe kur malet i mbulonte dëbora, Jakupi, si jo pak fteriotë të tjerë, nuk vonohej as në orën e mësimit, edhe kur vinte nga Fterra në Gjirokastër. Sedrën e kishte të madhe. Një ndjenjë e brendshme i thoshte: " Mos e turpëro veten përpara të tjerëve, as mos e ul namin e mirë të Fterrës". Kjo e nxiti të marrë nota shumë të mira në shkollë.

Në shkollë e sipër, në Universitet ku studionte për gjuhë-letërsi shqipe, i lindi dëshira për t'u marrë me studime. Letërsia e tërhoqi më shumë. Kjo se jo pak fteriotë shquhen për krijimtari e për humorin që thumbon, por s'të shqetëson. Kjo i dha frymëzim dhe Jakupit. Dhe ja, kaluan vite Jakup Mato kreu detyra të ndryshme, mësues e drejtor shkolle në Kuç, specialist në Ministrinë e Arsimit e të Kulturës, në Institutin e Studimeve Pedagogjike, kryeredaktor i gazetës "Mësuesi", drejtor i Arteve në Ministri, specialist i arteve në shkallë republike, drejtor i Akademisë së Arteve në Tiranë. E pastaj dy herë drejtor i Qendrës së Studimit të Artit pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, në vitet 1994 dhe 1998.

Dhe në çdo detyrë, në çdo pozicion, Jakupi ynë nuk iu nda punës studimore. Me vullnet të fortë e me korrektesë kreu dhe detyrat shtetërore, por me zell të veçantë punoi në fushën studimore. Paradite në zyrë, mbasdite në bibliotekë. Studjoi e shkruaj, shkruaj e studjo. Dhe bëri vepra Jakupi. "Risi të letërsisë shqipe", është libri i tij me vlerë, se artikujt studimorë për letërsinë e artin shqiptare, për letërsinë humoristike në revista shkencore janë të shumtë, ashtu siç janë të shumtë dhe artikujt në shtyp. Cilësia e krijimtarisë së profesor Jakupit është vlerësuar edhe me çmime kombëtrare.

Pasi ka përfunduar librin që del së shpejti nga botimi " Paradokset e humorit dhe satirës", tani në vitin 2000 përpunon librin tjetër "Enigma e procesit krijues dhe të komunikimit artistik". Vullneti dhe zelli i veçantë i dhanë Jakupit kënaqësinë e kërkuar, duke e ngritur në rrugën e studimeve të njëpasnjëshme. Para 20 vjetësh fitoi titullin e parë shkencor. Në vitin 1986 meritoi titullin "Bashkëpunëtor i vjetër shkencor". Para gjashtë vjetësh u bë asisten- profesor.

Dhe ja, në vitin e parë të shekullit të ri, të shekullit që jemi, meritoi titullin e lartë shkencor: Profesor. Kënaqësi për Jakupin e familjen, gëzim për shokët e miqtë e tij, për ne fteriotët, krenari për Fterrën.

Guro ZENELI

Nr.21 - gusht, 2000

Në Fterrën tonë ka një mesazh të përcjellur në vite: heqkeqi bëhet i mirë. I tillë ishte dhe Zeneli, i cili që në fëmini, u përball me vështirësitë e viteve 1913-1916 kur fteriotët u bënë muhaxhirë Lumit të Vlorës, për shkak të barbarisë së andartëve grekë që prenë dhe pemët në fshatin tonë.

Si i pari i djemve të Hamitit e Zulës, i ra barrë e rëndë. Ndaj u detyrua të punojë edhe hizmeqar në Qeparo e më vonë si pjatalarës në Vlorë. Kur u vesh si xhandar më 1935, mundi të ndihmojë edhe familjen në Fterrë. Vdekja e vëllait të dytë,Mevlanit, i a shtoi dhe hallet, që nuk iu ndanë. Por karakteri më shumë iu forcua.

Në Tiranë u lidh me lëvizjen antifashiste, u lidh me ilegalët, madje duke qenë në karabinieri. Veterani i orëve të para, Skënder Hajro, tregon se Zeneli ishte njeriu ynë i besuar. Komunikatat dhe shtypin ilegal e shpërndante edhe midis karabinierëve. E vuri veten në dispozicion të luftës për liri. Edhe me municion e ndihmoi lëvizjen. Safeti ynë shpjegon se Zeneli mbantë lidhje të ngushta me Subi e Muhamet Bakirin. Duke qenë sekretar në xhandarmërinë e Tiranës dha të dhëna të rëndësishme në dobi të luftës. Ndihmoi e shpëtoi nga pushtuesit nazifashistë jo pak luftëtarë të lirisë. Ndaj gëzonte dhe statusin e veteranit të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare . U dallua dhe si punonjës në adnministratën e tregtisë dhe të fakultetit të mjekësisë. Ndaj dhe është dekoruar. Një jetë të tërë punoi me vullnet e ndershmëri. Vështirësitë e jetës e bënë më të fortë, e bënë të jetë korrekt në detyrë.

Shikonte hallet e jetës e të familjes. Së bashku me Shanën u bë edukator i mirë për tre djemtë dhe tri vajzat e tij. Dhe shembulli dhe puna e tij kanë lënë gjurmë dhe sot. Ishte i lidhur ngushta me fteriotët. Nexhipi dhe Avniu, zanatin e shoferit, që e gëzuan një jetë të tërë, e patën në saj të Zenelit. Edhe kthesa në jëtën e Dilaverit, që u fut në radhën e intelektualëve, u arrit në sajë të Zenelit. Në dobi të tyre vuri dhe shtëpinë, një dhomë që kishte në ato vite. Sa merrte vesh se në spital ishte ndonjë fteriot i sëmurë, shkonte më një pako në dorë. Edhe vizitat familjare i bënte me dëshirë veçanërisht për të takuar fteriotët e miqtë e tij. Nuk linte pa ngushëlluar, për më tepër familjet në momente hidhërimi. Ndaj ata që e njihnin nga afër e thërrisnin: Zeneli i mirësisë. Ndihmonte dhe nxënësit e studentët fteriotë me aq sa mundëte. I mësonte dhe si të gatuanin. U kërkonte dhe rregull. E kishte përfituar këtë edukatë në punë e në luftë, në tërë jetën e tij gati 80 - vjeçare. Ndaj në këtë përvjetor ne e kujtojmë me këto pak fjalë. Emri i mirë mbetet edhe pas vdekjes. Ndaj ne shkruam këto pak fjalë për Zenelin tonë të mirë, për Zenel Shkurtin, që mësoi nga jeta, por dhe që diti ta përballojë me dinjitet atë.

Rait BRAHO

Nr.21 - gusht, 2000