NJERËZ TË DIJES - BIJ TË FTERRËS SONË

Dija është shprehje e aftësisë psiqike, është shprehje e edukatës arsimdashëse të familjes e të fshatit tonë, është shprehje e punës studjuese e intelektuale me vullnet nga vetë fteriotët, si dhe e kushteve të zhvillimit të shoqërisë në përgjithësi.

Në fshatin tonë, të paktën në këta të dy shekujt e fundit, janë shquar dhe fteriotët me zgjuarsi natyrale e mënçuri popullore; dhe fteriotë të kultivuar në procesin e shkollimit e të studimit; dhe krijues popullorë; dhe krijues letrarë e shkencorë.

Ndër të parët fteriotë me dije që njohim është përmendur Mulla Lazo Fterra, i cili, në vitet 30-40 të shekullit të 19-të, ka qenë këshillëtar-sekretar i Zenel Gjolekës, veçanërisht në kohën e organizimit dhe të zhvillimit të Kryengritjes së Tanzimatit.

Bijtë e fshatit tonë u kultivuan në mënyrë të veçantë duke shkuar në kurbet, veçanërisht nëpër shkolla, kryesisht për hoxhë e kadi(jurist). Nuk dimë kush është i pari, por një gjë është e saktë: gati çdo derë kishte një njeri në kurbet. Kjo del dhe në kujtesën e popullit dhe në foklorin e tij.

Është kuptimplotë dialogu i njohur: - Nga je ti? - Qënke nga fshati: 80 shtëpi - 100 hoxhë.Nuk dimë se kush është goja e parë që e ka formuluar këtë ide, por e saktë është që kjo thënie u transmetuar nga brezi në brez, madje nga njerëz të ditur të krahinës Kurvelesh-Bregdet e në gjithë Labërinë. Kjo sepse bij të Fterrës kanë shërbyer si hoxhë, duke përhapur dijen e kohës në krahina të ndryshme, veçanërisht në fshatrat e Kurveleshit e të Labërisë, ndërmjet zonës Delvinë-Gjirokastër e deri në Vlorë.

Hoxhët, veçanërisht në fundin e shekullit të kaluar dhe në fillimet e këtij shekulli, ishin nga njerëzit më të ditur të kohës. Ata qenë mësuesit dhe patriotët e asaj periudhe. Kanë lënë emër 30-40 të tillë. Më i përmendur mbahet Isa Hizmo, i cili në periudhën e Lidhjes së Prizërenit ka qenë hoxhë i Sulltanatit në kryeqytetin e Perandorisë Turke, madje, sipas gojës së brezave, ka qenë edhe dekan i fakultetit teologjik-juridik në Stamboll, kur Hasan Tahsini ishte Rektor Universiteti në kryeqytetin e Perandorisë. Më i fundit hoxhë me emër, që arriti dhe brezi ynë i moshës 40-50 vjeç e lartë,është hoxhë Bezhani.

Pas viteve 40-60-të të këtij shekulli, feja, si kudo në Shqipëri, mori goditjen e madhe. Por, pavarësisht nga kjo, është fakt që fteriotët në fillim të këtij shekulli, veçanë-risht në vitet 20-të, e drejtuan vëmendjen veçanërisht në rrugën e mësuesisë dhe të nëpunësit në përgjithësi. Brezi i parë i mësuesve: Selim Gjonika, Neim Zani, Lame Xhama, Xhevdet Kofina, Hiqmet Shehu, Safet Kofina e të

tjerë, mbeten mësuesit më me emër, jo vetëm për ne fteriotët, por shumë më gjerë, deri në nivelin krahinor e kombëtar. Lame Xhama është "Mësues i Popullit", ndërsa të tjerë janë Mësues të Merituar e mësues me emër.

Në vitet 50-90 nga fshati ynë kanë mbaruar shkollat e larta jashtë e brenda Shqipërisë rreth 250 djem e vajza fteriotë. Rreth 20 kanë kryer studimet jashtë shtetit. Këto janë shifra maksimale në raport me popullsinë e fshatit tonë. Këto janë dhe vitet kur ne kemi patur zhvillimin më të madh arsimor sasior e cilësor, veçanërisht në fushën e mësuesisë,të mjekësisë,të artit e kulturës të ekonomisë, të ushtrisë e degëve të tjera të jetës. Aktualisht janë pesë bij nga Fterra jonë që kanë fituar titullin profesor: Ismet Elezi, njeriu i shquar në 2000 shkencëtarët e Botës për vitin 1999, profesor në drejtësi, Besin Elezi në mje-kësi, Muzafer Korkuti në arkeologji, Sezai Braho në mjekësi, Hamlet Bezhani në gjuhësi. Janë jo pak të tjerë me tituj shkenco-rë nga doktor i shkencave e deri asistent/ profesorë, si: Jakup Mato në art e kulturë, Zeko Braho për historinë e arsimit, Hamza Memi e Edip Bezhani në mjekësi, Zaçe Malo në veteri-nari, Vehap Bezhani në gjeologji, Kudret Mita në ushtri, etj.

Në fushën e dijes, të shquar janë edhe juristi Nafiz Bezhani, skrimtarët Bardhyl Xhama e Vullnet Mato, poetët Sulejman e Agim Mato, dramaturgët e artistët Sheri Mita e Ilir Bezhani, gazetari i shquar i televizionit Xhemal Mato, farmacistja Naze Hizmo, inxhinieri hidroenergjetik Islam Zhupa dhe inxhinieri tipograf Lirim Ruko, kimisti Ismet Hizmo, njohësi i proble-meve ushtarake Bajram Sadiku, i proble-meve të naftës e të tregtisë së jashtme Dilaver Shkurti, etj. specialistë të fushave të ndryshme, emrat e të cilëve, u kërko-jmë ndjesë, që nuk mundëm tu përmendim emrat.

Brezi i ri i sotëm e ruan dhe po e vazhdon traditën e arsimdashjes, që duket dhe në bijtë fteriotë që banojnë në Tiranë, Vlorë, Sarandë e gjetkë. Jo pak, me sa dimë ne, kanë shku-ar për studime dhe jashtë shtëtit. Sedra për tu bërë dikush është e dukshme.

Kjo është tradita jonë, tradita e punës për të fituar dije e për të përhapur kulturë. Edhe botimi i gazetës "Fterra jone" është shprehje e kulturës së fshatit tonë, i njohur në gjithë Republikën si fshat i vogël, por me arsim e kulturë-dashje të madhe.

Emri i fituar me dije dhe aftësi është më jetëgjatë se emri i fituar me çdo pozitë tjetër. Dija të bën të virtytshëm e të mban larg të keqes. Ndaj dhe fteriotët kanë ditur të përballojnë çdo kohë, sado të vështirë, me urtësi e mirësi

Nr.14 - qershor, 1999

KOLONEL KUDRET MITA -

PËRFAQËSUES USHTARAK I SHQIPËRISË NË NATO NË BRUKSESL

Kur Kudret Mita u emrua me detyrë Atashe Ushtarak pranë NATO në Bruksel, gjithë bashkëfshatarët e tij që e morën vesh, u gëzuan shumë që nje djalë nga Fterra të përfëqësojë vendin tonë në këtë organizëm kaq të lartë Euro-Atlantike, roli i së cilës njihet, por që po njihet çdo dite edhe më mirë në kushtet e sotme, kur ajo po bën gjithë përpjekjet e mundshme që shqiptarët, kudo që janë, të jetojnë me dinjitet, të mos u preket integriteti dhe të fitojnë lirinë e mohuar.

Kudretin nuk e çoi në këtë detyrë të lartë as rastësia, e aq më pak miqësia. Detyra që mori është një përpjekje e vazhdueshme këmëngulëse e tij për të ecur përpara në karjerën ushtarake, duke iu kushtuar tërësisht artit ushtarak nëpërmjet studimeve këmëngulëse. Kudreti ka mbaruar jo vetëm Akade-minë Ushtarake, por edhe Fakuku-ltetin e Historisë e të Gjeografisë në Universitetin e Tiranës. Ai ka përvetësuar mirë gjuhën angleze. Për profesionin e tij ushtarak, ka bërë disa herë specializime pasuniversitare brenda e jashtë shtetit dhe ka dalë gjithënjë me rezultate të shkëlqyera, si në disa kurse specializimi në kuadrin e NATO-s, në Obermergau të Gjermanisë, në Qendrën Amerikane

"Xhorxh Marshall" për studimet strategjike evropiane në Garmish-Partenskishen të Gjermanisë, në Kolegjin e Mbrojtjes të NATO-s në Romë dhe në kurse të tjera në SHBA dhe në Angli.

Kudreti gjatë gjithë karjerës së tij ushtarake është marrë me studime të ndryshme me vlera shkencore dhe ushtarake. Ai është autor i shumë shkrimeve, leksioneve, kumtesave, studimeve të tjera me karakter të veçanë. Por ajo që e bën më të dukshëm punën e tij shkencore dhe kontributin e tij në këtë fushë, është të qënët si autor e bashkëautor në mjaft botime me vlera të veçanta : të Fjalorit Enciklopedik Ushtarak, duke punuar personalisht mbi 100 zëra të rëndësishëm të fushës së Historisë Ushtarake dhe të artit ushtarak; bashkëautor në dy fjalorë të terminologjisë ushtarake, siç është Fjalori i termave gjitharmësh (shqip-anglisht-italisht-rusisht) dhe, së fundi, pjësëmarrja aktive e tij në punimet e Fjalorit të termave të NATO-s (Anglisht-fërngjisht-shqip e ndërjselltas me përkufizime shqip e anglisht)

Para disa kohësh, Kudreti, duke qënë me detyrën e Shefit të Departamentit të Politikës së Sigurimit të Mbroijtjes në Akade-minë e Mbrojtjes ,mbrojti gradën shkencore "Doktor i Shkencave".me temë nga kryengritjet shqiptare të viteve 1912-1920. Lidhur me ketë mbrojtje, tek Revista Mbrojtja, organ ushtarak e kulturor i Ministrisë së Mbrojtjes Nr.8/1996, ndërmjet të tjerash gjejmë edhe këtë vlërësim: "Kolonel Mita është nga të parët që, nëpërmjet monografisë së tij, paraqet në mënyrë origjinale dhe të plotë vepri-mtarinë luftarake të këtyre krye-ngritjeve të mëdha për shfaqien e dukurive të artit ushtarak autentik shqiptar të kohës. Kjo u arrit nga auotori vetëm në sajë të një pune të lodhëshme e këmëngulëse shumë-vjeçare, me një disiplinë të rrëptë shkencore, me një gjuhë të pasur dhe të rrjedhëshme, mbështëtur në një lëndë të gjerë dokumentare arkivore dhe në letërsinë e botuar më parë".

Një kujtim të paharruar Kudreti ka me Papa Voitilen, që do të mbetet tërë jetën në kujtimin e tij. Ndoshta është i vetmi fteriot që është takuar me një Papë.

Kudreti është njeri i dashur, zemërmirë, fjalëpak dhe ka dashuri të veçantë për Fterrën dhe për fteriotët. Ai dhe bashkëshortja e tij, po ashtu fterioite, asnjëherë nuk e harrojnë vendlindjen. Edhe tashti që janë në Bruksel, prap nuk e harrojnë. - Edhe gazeta "Fterra jonë", thotë Kudreti, të cilën e marrim rregullisht falë kujdesit te Dilaverit, na nxjerr nga pak mallin.

Ne i urojmë më gjithë zemër shëndet e suksese në punën e tij të nderuar.

Agron XHAMA

Nr.14 - qershor, 1999

ISUF HAXHIU - JURIST I SHQUAR

Lindi në Fterrë në vitin 1923. Prindërit i vdiqën njëri pas tjetrit . Isufi, bashkë me vëllanë e tij Esatin, mbetën jetimë. Nëna e mirë fteriote, tezja e tyre Hazimeja, martuar në Rukaj , i mori në shtëpinë e saj dhe i rriti me shumë mundim. Isufi mbaroi klasat e shkollës së Fterrës. Por fati i keq i ndoqi pas varfanjakët. Burri i tezes, mullixhi në Fterrë, vdiq duke lënë në pikë të hallit Hazimenë, që kishte për të rritur edhe dy fëmijë të saj.

Me ndihmën e Sinan Rukos, Isufi u fut shërbëtor te një plakë e mirë gjirokastrite, e cila duke parë sjelljen e mirë të Isufit e bëri si djalin e saj dhe e dërgoi në shkollë, ku mbaroi filloren dhe të mesmen. Në vitin 1945, plaka me gjithë "djalin" e saj Isufin, erdhën në Tiranë.

Në vitin 1946 Isufi shkoi për studime në drejtësi në Universitetin e Odesës (BS), ku mbaroi me nota të shkëlqyera. Në vitin 1952 u emërua jurist në Arbitrazhin e Lartë dhe në vitin 1956 në Gjykatën e Tiranës, ku punoi në mënyrë shembëllore deri sa vdiq në vitin 1971 në moshën 48 vjeçare duke lënë në pikëllim gruan e tij Lirinë dhe djalin e vogël 4-vjeçar Arjanin, i cili, në shembëllin e të jatit, ka mbaruar fakultetin ekonomik,e eshte i martuar e me dy fëmijë dhe punon në Ministrinë e Rendit.

Shembëll i mirë u bë Isufi kudo ku mësoi e punoi, shokët dhe miqtë e tij, si dhe gjithë bashkëfshatarët, nuk do ta harrojnë njeriun e nderuar, intelektualin e shquar dhe birin e denjë të Fterrës, - Isufin, në këtë 28 vjetor të vdekjes së tij.

Lame HAXHIU

Dilaver SHKURTI

Nr.14 - qershor, 1999