U PËRKUJTUA 8-VJETORI I GAZETËS “FTERRA jonë”

 

Në një takim-koktejl në ambjentet e Hotel “Dajti” u përkujtua 8-vjetori i daljes se numrit të parë të gazetës "Fterra jonë" .

            Erdhën në këtë takim bashkëpunëtorë, sponsorizues, miq e shokë, lexues të gazetës dhe bashkëfshatarë. Megjithëse në kushte të rënda shpirtërore pas humbes se bashkëshortes së tij, nga Fterra erdhi Teno Lona, kryeplaku i fshatit. Nga Saranda erdhi dhe përshëndeti  Mynir Zhupa. Patëm miq nga Kuçi, Çorajt, Borshi, Golemi dhe nuk munguan, si zakonisht, gazetarët e TVSH-së Ilir Buçpapa, Nebi Duro e Abdulla Kënaçi. Stefan Qirjako e miq të tjerë, na nderuan me pjesëmarrjen e tyre.

Përshëndetjen e rastit e bëri Bardhyl Xhama, njëri nga bashkëpunëtorët më të afërt të gazetës "Fterra jonë". Oratori  nënvizoi kontributin e kësaj gazete për pasqyrimin e historisë, traditës, arsimit, kulturës, figurave të Fterrës që nga kohët më të vjetra deri në ditët tona.

Gazeta "Fterra jonë" gjatë këtyre 8 vjetëve ka botuar 44 numra në 446 faqe,. Nga muaji maj i vitit 2002 gazeta del me 12 faqe, nga 8 faqe që dilte më parë, nga të cilët 450 kanë qënë editoriale, artikuj problemorë, intervista, reportazhe etj. Për fteriotë të vaçantë janë botuar 136 artikuj. Janë botuar, gjithashtu, rreth 450 fotografi, që e kanë bërë gazetën më të pasur, më tërheqëse në paraqitjen e saj estetike.

U vu edhe nje herë theksi në kontributin e veçantë që jep kjo gazetë që fteriotët kudo qofshin të jenë gjithmonë të bashkuar, nje veçori dalluese e të gjitha kohrave.

Në këtë takim folën edhe Ismet Elezi, Mukadeze Ruka, Besa Dusha, Fatmir Dusha dhe si zakonisht Feksor Shkurti përshendeti me poezi.

Një punë e mirë është bërë për pasqyrimin e Fterrës dhe të fteriotëve në internet. Tashmë ka 5 vjet qe Fterra ka faqen e saj ku pasqyrohen mjaft materiale të rëndësishme. Vendin kryesor e zënë shkrimet e botuara në gazetë. Ka faqe të veçantë për gazetën "Fterra jonë" që nga numri 1 e deri 44, po ashtu ka faqe të veçantë për 136 figura të fteriotëve, ka një faqe tjetër ku ka mbi 400 fotografi. Në internet është pasqyryar gjithashtu materiali i dorëzuar në redaksinë qëndrore që do të hartojë Enciklope-dinë e Kuveleshit dhe mjaft materiale të tjera.

Gjithashtu të gjithë numrat e gazetës "Fterra jonë" janë depozituar dhe mund të gjenden edhe në Bibliotekën Kombetare, që do të vlejë sidomos brezave qe do të vijnë dhe historianëve. Gjejmë rastin të falënderojme Petrit Bezhanin që e mundësoi një gjë të tillë,

Botuesi është i ndërgjegjshëm se më gjithë punën e bërë, ashtu siç thane edhe disa nga folesit, ka vend për përmirësime. Duhen rubrika te reja, duhet folur me shume per emigrantet, dikujt mund t’i kemi mbetur “borxh”, ndonjerin e kemi lënduar padashur, në ndonjë shkrim mund të ketë pasë edhe pasaktësi jo substanciale, por jemi, gjithashtu, të ndërgjegjshëm, se asgjë nuk është bërë me qëllim dashakeqës, sepse nuk është në natyrën tonë, nuk është në natyrën e fteriotëve.   

                                                                                                                                   @

Nr.45 – korrik 2005

 

 

FESTA E PRANVERËS

 

Edhe këtë vit, siç është bërë traditë, fteriotët u grumbulluan në një piknik të përbashkët tek Kodrat e Liqenit artificial. Është kjo një traditë e bukur fteriote që i ka rrënjët tek dashuria e vëllezëria që kemi me njeri tjetrin.

            Ja, atje në freskinë që sjellin hijet e pemëvë, duke soditur si vijnë grupe-grupe fteriotët më familjet e tyre, mendja shkon tutje, në ato që këmi parë e kemi dëgjuar, takime të tilla fteriotësh që kanë mbetur  të përjetuara në bejte:

Atje te guri n’Ixuar

Ç’u mbëlodhë një tabuarr…

Ishin ato kohe të viteve ‘20 kur gjyshërit e me vonë prindërit tanë mblidheshin me njëri-tjetrin, kuvëndonin, luanin, këndonin, qanin hallet e dertet. Me vonë, pas viteve ’30,  këto u pasuan nga të tjerë:

Atje tek Kroi i Bedrinit,

Studentët seç u mbëlodhë…

Se ishte bërë traditë që në çdo verë kur vinin studentët, të cilët për Fterrën nuk ishin pak, do të mblidheshin, do të merrnin të piqnin ndonjë mish e do ta bënin “refene” siç i thonë në Fterrë.

Dhe tradita pati ato zikzaket e  saj, po asnjëherë nuk u shua. Vazhdoi e vazhdon ajo në Fterrë, në Tiranë, në Sarandë, në Vlorë e deri në Athinë e kudo ku ka fteriotë.

            Feksorit i mbeti koka nga rruga, priste ardhjen e bashkëfshatarëve, sepse e prisnim që këtë vit në piknik pjesëmarrja nuk do të ishte aq masive si në vitet e kaluara. Kjo  për shkaqe të njohura familjare e shëndetësore. Megjithatë erdhën edhe nga Fterra, edhe nga Durrësi, edhe nga Saranda, edhe nga Vlora.  Korkutajt erdhen të gjithë me të mëdhenj e të vegjël, erdhi edhe Gjuzideja që nuk ka munguar asnjëherë. Edhe Kurupajt ishin të gjithë, bashkë me dhëndurrë e me fëmijë, “doktoresha” kishte ardhe që nga Fterra. Fatmir Dusha nuk i harron këto takime ndaj erdhi familjarisht e ndenji deri ne fund. Pjesëmarrsja më e vogël e piknikut ishte Viola  që sapo kishte mbushur 8 muaj, atje së bash me Xhamajt e saj, në krahë të gjyshes…. Dhe vargu i fteriotëvë vazhdon. Disa, që për arsye të ndryshme nuk mund të qëndronin gjatë, erdhën, u takuan me njëri-tjetrin dhe ikën. Edhe kjo duhet vlerësuar. 

            Me pas secili me rrethin familjar shijuan ushqimet e pijet e preferuara, që veç gatimit të amvisave, ja shtonte lezetin edhe ambjenti aq i këndshëm i Kodrave të Liqenit.

                                                                                                                                  @ 

Nr.45 – korrik 2005 

 

 

Çfarë shkruan revista angleze  “current  eorld archaeology” për

Muzafer Korkutin

Muzafer Korkuti

Drejtor i Institutit Shqiptar të Arkeologjisë

Intervistë nga Richard Hodges

 

Muzafer Korkuti, Drejtor i Institutit të Arkeologjisë në Shqipëri që prej vitit 1998, është një studiues mendjethellë që në mënyrë modeste fsheh një shkollim të një tipi që rrallëkush prej nesh mund të ketë akoma. I intervistuar gjatë drekës, ai ishte në fillim i turpshëm të tregonte si u bë arkeolog dhe se si karriera e tij u zhvillua, dhe vetëm pas një ore ai filloi të ndihej më i lirshëm ndërsa po vlerësonte atë çka po shfaqej nga ajo që ai po tregonte. Nga ana tjetër, unë nuk u çudita aspak prej tij pasi ai është arkeologu më i rrallë- një produkt i Stalinizmit (bëhet fjalë për periudhën e formimit si arkeolog; shenim imi.), student në Leningrad, kaloi 10 muaj në Kinë gjatë Revolucionit Kulturor, studioi dhe më vonë gërmoi dhe së fundmi ka bashkëdrejtuar dy projekte të mëdha me arkeologë të mëdhenj amerikan.

Ne folëm gjatë drekës në një nga restorantet Italian më në zë të Tiranës, pas një promovimi libri në Akademinë e Shkencave. MK, siç njihet shpesh, ishte i entuziazmuar. Katërmbëdhjetë libra mbi arkeologjinë shqiptare ishin botuar në 2004, kryesisht nga anëtarë të Institutit të tij. Promovimi në Akademinë e Shkencave ishte një rast për këtë njeri zakonisht të përmbajtur, t'u binte trumpetave. Ditën në vijim, për më tepër, qeveria do të përcaktonte nëntë parqe arkeologjikë të rinj. Arkeologjia është në lulëzim në Shqipëri, thekson ai me guxim. Ndienja e tij e krenarisë dhe kënaqësisë është e dukshme.

Muzafer Korkuti ka lindur në jugun e Shqipërisë 69 vjet më pare. Republika atëherë kishte njëzet vjet që ishte vendosur dhe vendi ishte varfëruar nga pasojat e fundit të sundimit osman. Ai kishte dëshirë, siç thotë vetë, të punonte me sendet/gjërat e prekshme si dhe tregon për një prirje/dëshirë për shkencat ekzakte si matematika dhe fizika. Kështu që, nuk ishte e rastësishme që në 1955, në bazë të organizimit të sistemit komunist, ai ishte fillimisht një mësues filloreje në një fshat të quajtur Kuç në distriktin e qytetit bregdetar të Vlorës, e më tej drejtor i kësaj shkolle. Në vigjiljen e vitit të ri të 1956 jeta e tij ndryshoi përherë. I thirrur bashkë me nxënësit e tij më të mirë në pallatin e Brigadave në Vlorë, ata u paraqitën para Enver I--Ioxhës, diktatori kishotesk i komunizmit shqiptar. Siç tregon MK, të mbushur me shpirtin e socializmit, ata u prezantuan me '"emocion dhe dashuri". Një vit e gjysmë më vonë, MK u thirr në Tiranë për të studiuar çfarë të dëshironte në Universitet. Fillimisht ai mendoi të bëhej fizikant, por më pas vlerësoi praninë e arkeologëve rus në Shqipëri dhe i tërhequr nga perspektiva e punës në terren, kaloi tre vjet duke u trajnuar si arkeolog. Në Apoloni, duke punuar përkrah sovjetikëve, ai gjeti një bust mermeri të Demostenit.

Pas diplomimit ai u përzgjodh për specializim dhe më vonë, menjëherë pas vizitës së Nikita Khrushov në Shqipëri, u përzgjodh sërish të shkojë në Moskë. Pas dy muajsh studimi në Institutin e Arkeologjisë së Moskës. ai vazhdoi më tej në Universitetin e Leningradit. Dukshëm ai e admiron këtë periudhë të jetës së tij. Më shumë se dymijë të rinj shqiptarë- kryesisht kadetë të marinës- ishin në qytet gjatë kësaj kohe. Në studimet në Leningrad ai mori një bazë të mirë në të kuptuarin se si kultura materiale mund të përdorej për të shkruar historinë. Çështja se si veglat prej kocke ishin prodhuar dhe si klasifikoheshin e tërhoqën shumë atë. ndërkohë që ndërlikimet e historisë sllave e çoroditnin. Qëndrimi i tij në Bashkimin Sovjetik, u ndërpre kur Enver l-foxha pasi vizitoi Beijing, denoncoi Khrushovin për devijim nga rruga e vërtetë e Stalinizmit. Fillimisht, kadetët e ushtrisë u thirrën në Shqipëri e më tej dhe studentët si MK.

I kthyer në Tiranë, MK mbaroi studimet e tij, duke mbrojtur temën e tij mbi një tumë helenistike të hershme në Apoloni pranë Departamentit te Shkencave Shoqërore të Universitetit të Tiranës. Në këto vite ai asistoi Frano Prendin në gërmimin e vendbanimit të njohur palafit të periudhës neolitike të Maliqit, në Shqipërinë juglindore. Këto gërmime shpëtimi, me shtresat arakeologjike të pasura e transfor-muan arkeologjinë neolitike në vend. Shumë i rëndësishëm është një fragment i një filmi të zhvilluar në Maliq. Pa dyshim, i rregulluar për kamerat. i riu MK hipën në një xhip për të shkuar në vendbanim dhe aty i ndjekur dhe nga kolegia e tij Aleksandra Mano, përshkojnë me hapa të rregullt, me qëllim survein e mbetjeve të trarëve të drurit të ekspozuar. Në filmin bardh e zi, MK i hollë/dobët (në trup) i ngj an Gary Cooper, ndërkohë që shoqja e tij me një fund valëzues të ndritshëm të lidhur fort në mes i ngjan Marilyn Monroes në filmin e John Huston "The misfits" i bërë në të njëjtën periudhë. Skena e sajuar me mjeshtëri bashkon energjitë dhe elegancën e individëve që janë duke shijuar një Shqipëri që ndiente se për herë të parë kishte një drejtim/udhëheqje. MK punoi me Prendin për 14 vjet në këtë vendbanim, punë që çoi në shumë artikuj dhe në monografinë e tij Neolithikum und Chalkolithicum im Alhanien (Mainz 1995).

Në 1965 MK iu dha rasti i madh i jetës së vet. Në sajë të një marrëveshje mes Akademive të Shkencave të Shqipërisë dhe Kinës, filloi shkëmbimi i akademikëve. MK kishte dyshime mbi logjikën e këtyre lidhjeve pasi kishte hendekë të mëdhenj midis situatave politike të shtetit më të madh të botës dhe njërit prej shteteve më të vegjël. Pa dyshim, citimet e veprave të Moa Tse Tung dhe Enver Hoxhës në çdo vepër shkencore ishin diçka e përbashkët për të dy vendet. Por, gjithsesi paleoJiti përbënte një gjuhë të përbashkët. Mk qëndroi larg për dhjetë muaj. Ai fluturoi nga Tirana në Pragë, Moskë, në Omsk, pastaj Siberi, në lrkutsk dhe pastaj Beijing. Për gjashtë muaj ai ndoqi leksione me Pei Ven Cun. pas të cilave kaloi një muaj në një germim paleolitik e më tej tre muaj duke vizituar vendbanime neolitikc dhe të bronzit. Komunikonte më shumë në rusisht. "Ata ishin të përgatitur teorikisht (thotë ai). përkufizimet bazë nuk kanë ndryshuar shumë qysh atëherë". Paleoliti, thekson ai, është një gjuhë e përbashkët në gjithë botën

Ata ishin në të njëjtën kohë praktik dhe pragmatist përfundon ai, dhe eksperienca i dha atij një vision botëror. Pei Ven Cun ishte një student i Henri Breuil dhe proklamonte se kishte mësuar tre gjëra nga prehistoriani francez: Paleolitin, pirjen e verës dhe diçka që ai nuk e pranonte/pohonte. Pei Ven Cun kishte qenë një anëtar i ekipit kinezo-amerikan në vitet '30 që zbuluan (dhe humbën) mbetjet e njeriut të Pekinit.

I kthyer nga Kina, ai gjithnjë pati mundësinë të gërmonte në Rumani. Natyrisht bëhej fjalë për një vendbanim neolitik në Danub ku do të ndërtohej një central hidro­elektrik. Shkolla rumune e arkeologjisë, kujton ai, ishte shumë konkuruese me praktikën evropiane perëndimore, gjë që ai do ta zbulonte më vonë kur do të bënte një tur në Itali. Gjatë këtyre viteve ai u fokusua në historinë e përgjithshme të shoqërisë prehistorike, duke u përqëndruar në aspektet mjcdisore dhe tcknologjke. Puna e Gordon Childe pati një influencë të madhe. Përqasja historike e Childe mbi krijimin e shoqërive neolitike në Ballkan ishte korniza e kërkimeve të punës së tij. Në çdo hap, ai qesh dhe kujton një njeri nga Shkodra, në veriun e Shqipërisë, i cili ishte në dijeni të veprës së Childe me titull: "Njeriu krijon vetveten". që i papunë me shumë kujdes i shkruan qeverisë duke thenë: "kam nevojë për një punë sepse ndryshe do të bëhem majmun".

Në mënyrë të pa-shmangshme, MK në 1967 u bë drejtor i qendrës arkeo1ogjike, në atë kohë një sektor i Institutit të Historisë dhe Gjuhësisë. Gjatë nëntë vjetëve ai transformoi qendrën, duke krijuar revistën "Iliria" dhe duke mbajtur në mënyrë të guximshme një konferencë internacionale mbi arkeologjinë ilire në 1972, konferencë ku u ftuan të merrnin pjesë studiues perëndimorë si N.G.L. Hammond dhe i riu Anthony Harding. Në këtë periudhë ai ftoi një ekip francez të rikthehej në Shqipëri, dhe kështu Pierre Cabanes, nga Universiteti i Clermont-Ferrant, filloi lidhjet e tij të gjata me Apoloninë duke vazhduar punën e Leon Rey-it në 1920.

Por Shqipëria në vitet '70 filloi të ndiejë efektet e para të izolimit, pasi marrëdhëniet me Kinën ishin prishur. Çerek shekulli i ardhshëm mund të ishte çdo gjë tjetër përveçse i lehtë. Në 1976, duke vijuar me politikën partiake, MK u zëvendësua si drejtor nga mikja e tij e vjetër Aleksandra Mano dhe u dërgua në një qendër rajonale në Fier (afër Apolonisë). Për shumë njerëz, politika e dërgimit të intelektualëve nga Tirana në provinca ishte një shok i vërtetë. Për MK ajo rezultoi një periudhë e qetë, përvetësuese e jetës së tij. Si student i ri ai kishte shijuar të gërmonte në Apoloninë e afërt me misionin e Bashkimir Sovjetik të kryesuar nga Vladimir Demitriovich Blavatski. Tani, ai do të fokusohej në ngritjen e një Muzeu në Fier që do të ilustronte gjetjet e pasura arkeologjike të zonës, duke hedhur bazat për bashkëpunimin e tij të mëvonshëm në vitet '90 me Jack Davis nga Universiteti i Cincinnatit, në Projektin e Surveit në terren në zonën e Mallakastrës. Rreth fundit të dekadës, sidoqoftë, ai u kthye sërish në Tiranë si drejtor i Institutit Arkeologjik. Ndërsa Shqipëria kishte rënë dukshëm në izolimin e viteve '80, MK gjen burime energjie, duke gërmuar në vendbanim neolitik çdo vit dhe duke ngritur një shkollë verore në Butrint në 1982 për të trajnuar një brez të ri arkeologësh. Për shumë vite, rreth njëzet projekte në terren u sponsorizuan nga instituti i tij. E menduar mirë nga qeveria, fondet nuk përbënin problem; çështja ishte tek pajisja e projekteve me personel. Në 1984, ai sërish gjendet duke gërmuar jashtë vendit, këtë rradhë në një vendbanim paleolitik në Paris.

Në fund të viteve' 80 ai largohet nga posti i drejtorit: Shqipëria po hynte në një periudhë konfuze dhe të vështirë me betejën drejt demokracisë duke çuar në zgjedhjet e 1991. Duke kujtuar këtë periudhë të egër kur Instituti i Arkeologjisë nga një flamurtar akademik i Shqipërisë komuniste. u kthye në një sehirxhi/dëshmitar të dyfishtë në kalimin e vështirë drejt kapitalizmit, MK bëhet i menduar. "1990-1995 ishte një ferr"­thotë ai- "një rrëmujë e vërtetë dhe një konfuzion intelektual". Kjo është e vërtetë edhe për arkeologjinë shqiptare. Studiuesit serioz, kujton ai, rezistuan sa më mirë që mundën, ndërsa të tjerët ("peshat e lehta") e ndërprenë punën. Disa u larguan vërtet. Sërish, në periudhën e fillimit të viteve '90 MK në mënyrë të zgjuar e rikrijoi vetveten, duke zhvilluar një bashkëpunim me Karl Petruso nga Universiteti i Teksasit në Arlington. Siç tregon MK: Petruso kishte punuar në gërmimet në shpellën legjendare të Frankthit në Greqi, ndërsa ai po fillonte punën në gërmimet e shpellës së Konispolit (afër Butrintit). Ata arritën projektin në një moment me shumë konfuzion, metodologji të ndryshme, prejardhje të ndryshme dhe arritën "një bashkëpunim të shkëlqyer për katër vjet". I inkurajuar nga kjo eksperiencë. MK nisi një bashkëpunim të ri me Jack Davis nga Universiteti i Cincinnati, duke prezantuar metodat më moderne të surveit në terren në Shqipëri, dhe duke zbuluar në mënyrë të papritur gjetje të Paleolitit të Mesëm dhe të Lartë në rajonin e Mallakastrës, rreth Apolonisë.

I rizgjedhur drejtor në 1998, ai ndihet tashmë i sigurt se arkeologjia shqiptare i mbijetoi kaosit dhe tani ka filluar të lulëzojë. MK e shikon periudhën e re si një fazë stabilizuese me prospekte në rritje. Ai dëshmon për praninë në rritje të misioneve të huaja që bashkëpunojnë me stafin shqiptar. Të huajt po paraqesin eksperienca të ndryshme që e pasuroj në arkeologjinë shqiptare. Dhe atëherë, ai është krenar me faktin se 45% e arkeologëve shqiptarë janë të rinj, që kanë përfunduar studimet pasuniversitare (shumica jashtë Shqipërisë) në pesë vitet e fundit. Duke parë drejt të ardhmes, ka më shumë energji shpërthyese se sa atëherë kur ai filloi profesionin.

Pasi folëm për më shumë se një orë, ky njeri i qetë dhe i matur, u çel dalëngadalë. Ai thjesht shijoi të rishikonte historinë e tij personale. Unë i kërkova atij një mendim të fundit dhe ai m'u përgjigj se "është absolutisht e nevojshme ta duash atë që bën në mënyrë që të arrish diçka. Ky është çelësi i suksesit" pasioni i tij për arkeologjinë është i dukshëm. Jeta e tij akademike, e shënuar me episode në Bashkimin Sovjetik të Khrushovit dhe në Kinën e Revolucionit Kulturor, u rea!izua dhe në një shkallë internacionale, tashmë e kulmuar, në mënyrë paradoksale, nga eksperiencat e tij në bashkëdrejtimin e projekteve në vendin e tij me state amerikane. Gjithandej, kështu, ai gjeti një disiplinë të brendshme duke kumtuar dhe publikuar të dhënat prehistorike të jashtëzakonshme të Shqipërisë, ndërsa kjo e fundit përjetonte ndryshime të mëdha në drejtim/udhëheqje. Në shumë mënyra, ai është një dishepull i Gordon Childe, duke sjellë në shkencën e tij rigorozitetin dhe përpjekjet intelektuale që ne ia njohim/atribuojmë një vetëm mendimtar i të madh në arkeologji. Mbi të gjitha, ai me mjeshtëri dhe qetësi ka siguruar që shkenca e tij jo vetëm i ka rezistuar stuhive të trazirave ideologjike, por ka përparuar në të njëjtën kohë.

 

Richard I-Iodges është Drejtor i Institutit Botëror të Arkeofogjisë në Universitetin e East Anglia dhe drejtor shkencor i Fondacionit BlItrinti

Nr.45 – korrik 2005

 

 

Me Edipin e ndritshëm,  në “Maternitetin e Burrave”

 

Përherë kam patur mendim simpatik për Edipin. Ky vlerësim e ka bazën dhe te fisi i bezhanajve që ka rrënjë mirësie e diturie. Në kujtesë më erdhi Hivzi Bezhani, gjyshi i Edipit, i cili kur kryente në Fterrë për vite të tëra rolin e Hoxhës, nuk pranonte asgjë nga besimtarët. Hoxhllëkun e bënte si mision fetar. Nëna ime, që ishte besimtare, Hoxhë Bezhanin e kishte idhull. Mbaj mend, kur isha i vogël, që një ditë më tha: Sot që më erdhi djathë nga stani, dua t’i shpie një pjatë me djathë të njomë.

 Xha Hivziu kishte mbaruar më 1908 për kadi në Stamboll. Dhe kadiu cilësohej si “I dituri i të diturve” se   zotëronte jurisprudencën e sheriatin, se kishte përvojë, por dhe  logjikë juridike, se ishte njeri i drejtë, që mendonte: “kjo eshte e drejtë, ndaj duhet berë”, se ishte i paanshëm në gjykimin e tij.  Madje, ne detyren e kadiut, caktohej me ferman të sulltanit. Për vlerat e tij, në vitet e demokracisë, kam dashur që Xha Hivziut t’i bëja  një emision televiziv, si kadi në Stamboll e Janinë, dhe si klerik i shquar në  Fterrën tonë. Por,... nuk munda...

Pata përfitim intelektual, që njoha nga afër birin e Hivziut, Refikun e mrekullueshëm. E njoha veçanërisht në vitet studentore në Tiranë dhe kur isha me punë në Sarandë, që Refiku bëri një punë të madhe për rregullimin dhe mirembajtjen e xhades nga qafa e Kuçit e deri në Ixuar të Borshit. E njoha si njeri me kulturë e me shpirt të pastër,  me mirësi, si rrallë të tjerë. E njoha si baba shëmbullor.      

- Të lumtë,- i thashë një ditë Edipit,-  që je bërë mjek.

- Më bëri Baba Refiku,- m’u përgjigj Edipi. Ndryshe kushedi ç’mund të isha bërë. Une vetëm mësova...Rroftë dhe nënë Rabua që më dha qumështin e  pastër të gjirit  të saj. Dhe Hamleti, tashmë është profesor i mirënjohur për anglisht e gjermanisht. Petriti - gazetar e studjues. Mensuri, Inxhinier i shquar për monumentet e kulturës për vendin tonë.

 Sa mirë do të ishte që çdo baba i fterjotë t’i kishte bërë e t’i bente të gjithë fëmijtë e vet me shkollë të lartë ! Por këtë nuk e bën dot çdo baba. E ka bërë Refiku, e ka berë Tasin Elezi, e ka bërë Lame Xhama, e ka bërë Sherif Dusha e Sinan Ruka,...Kjo traditë  vazhdon. Dhe në brezin tonë janë disa që e kanë ndjekur këtë shëmbull. Gjykoj se detyra më e madhe për çdo fterjot, është të arsimojë fëmijtë me shkollë të lartë. Le t’i bëjmë fëmijët më të ditur  se veten tone. Edhe Edipi me Zanën, Besin e tyre e kanë futur në udhën e dije .-Unë mësoj,- thotë Besi,- se nuk duhet ta turpëroj fisin e bezhane. 

*   *   *

Kur më operoi Edipi, unë thashë me shpirt: Rrofshin djemtë me shkollë të Fterrës, aq më shumë mjekët që shpëtojnë jetë njerëzish. Dhe numëroja mjekët fterjotë. I mora me breza. Nga Safeti te Besimi e deri Edipi, Edlira në Vlorë dhe Peti në Sarandë. Por, pastaj ngeca...Kam idenë se kemi dhe më të rinj. Por të shquar unë nuk di. Qoftë gabimi im. 

Kur po bëhesha operacion, m’u bë si ëndërr. Përpara syve, në anën e zemrës, kisha doktor Edipin. Në anën tjetër, Perëndinë. Perëndia donte të më merrte në duart e saj. Doktorri i thoshte: Nuk ta lë se e kam marrë përsipër ta shëroj me duart e mia. Po nuk e shërova dot, atëhere... 

“Grindja” e Edipit me Zotin,  më prishi ëndrrën. Pashë se isha në duart e sigurta të doktor Edipit. Pranë tij ishte dhe miku im, doktor Sula. Për rreth ishin dhe nje grup vajzash, që kur mjeku bente: ga!, ato ishin gati. Ne shpatullat e mia ishte  doktor Birbili. Në anën time të majtë, mjeku, që kontrollonte rrahjet e zemrës. Plagën, ma qepi dibrani me humor. Edipi më dha jetë, se ishte një moment që thosha me vete: Nuk u bë kjameti, le të vete te Nënë Ilja e te vëllai Sako.

Kur u bënë analizat e prostatës, Edipi erdhi e më tha:

      - Do të jap një lajm të gëzuar.

      - Çfarë?,-  e pyeta, duke menduar ndonjë gjë të mirë për veten e tij.  

      - “Mbjellja” ka dalë e pastër. E bëmë dy herë. Qëndrova dhe vetë në procesin e  biopsisë.

      - Rrofsh !,- më doli urimi nga zemta. Më gëzove!    

      - Jam gëzuar unë, më shumë se ti,-ma priti tërë shpirt.  

      Eh ! mor Edip,-thashë me vete. E dija se ishe flori, por nuk e mendoja që të ishe kaq shpirt-flori. Të njihja e të doja, por tani më ngele në fokusin e syrit dhe brenda shpirtit. Edipi është tamam: bëm o babë, të të ngjaj! Por, Edipi jep dhe mesazhin: Ec në shëmbullin e më të mirit. Arrije atë. Kaloje. Dhe atëhere lëvdatë paç! Dhe Edipi e ka arritur këtë. Por nuk rri ne vend...Edipi ecën në rrugën e profesionit dhe të mirësisë qytetare. Ndaj, unë nuk e di, ka një Edip të dytë diku.. apo ... Kam shumë shokë,  miq e kolegë,...Edhe mjek njoh jo pak. Mirëpo, Edip-“të dytë” nuk kam gjetur...Dhe Edipi është i tillë, në një kohë  kur ka ca të tjerë, që, ose janë prishur, ose kanë njolla...

*   *   *

      Në orën 09.00, doktor Edipi me çoi te dhoma e infermjerisë, për të pritur deri sa të shtrohesha në dhomën e caktuar. Pas pak në korridorin e pavjonit u dëgjua një zë inatçor, që, duke shtyrë me duar e me këmbë karrike e stola, thërriste e bërtiste me sa kishte në kokë: Përjashta ! Të gjithë përjashta !

       - Kush është ky, që bërtet kështu,-  pyeta një infermjere që ishte aty pranë.

       - Ky është” i madhi” në këtë pavjon.

       - Po ky është dhe profesor,- ia ktheva me keqardhje.

       - Po dhe profesorët bërtasin këtu te ne, -tha ajo.

     Heshta. Nuk ia zgjata. Ndërkaq, Profesori u shfaq te dera e infermjerisë, duke përsëritur të bërtiturën: Përjashta!

     - Më falni profesor,- iu drejtova,- po unë pres të shtrohem, ndaj më kanë lënë këtu, bashke me këtë tjetrin.

     Ne çast, heshti. Më pa në fytyrë. Dhe u kthye. Por prapë, iu drejtua nje infermjereje, që ishte në koridor:

     - Nxirri të gjithë përjashta!

     - Ky është i doktor Edipit, dhe unë nuk mund ta njerr, - iu përgjigj ajo.

     - Faleminderit,- iu drejtova unë infermjeres, që nuk i mësova dot as emrin.

     - Nuk e bëj për ty,- ma ktheu,- por për doktor Edipin, që është aq i mirë.

     Ndërkaq unë dola jashte klinikës së urologjisë dhe u mbështeta te faqja e murit.

     S’kaloi pak dhe te dera u dëgjua një zë:

     - Ku është pacienti i doktor Edipit? Të vijë brenda!

     - Ja ku jemi,- u përgjigj biri im..

     - Po pse dolet jashtë ju?

     - Na erdhi rëndë nga e bërtitura e  atij, që është dhe profesor, -ia ktheu Biri.     Mësuam se, kjo grua e qeshur, ishte kryeinfermjerja, Bukra, e cila, siç kishte fytyrën dhe emrin, ashtu shfaqi shpirtin e saj. Edhe, kjo e çmonte Edipin tonë: si mjek e si njeri. Edhe në pavjon ku isha shtruar, infermjeret më respektonin edhe se isha pacient i Edipit. Unë u jam mirënjohës: Hajries nga Tirana, Fatimes nga Burreli, Faries buzëgaz nga Bujani i Tropojës e deri sanitares Lindida nga Pogradeci, si dhe Binakut, Çetit... Me mirësi na shërbyen të gjitha infermjeret, dhe mua dhe Rexhos, që ishte operuar përpara meje, i cili, si profesor i mirë, më mësoi si të respektoja punën e personelit që na shërbente me dëshirë. Vetëm një nxinte në fytyrë, sikur pacientët i mbante në krahë, duke i  ushqyer me bukën që binte nga shtëpia e saj, megjithëse pacientët, dhe ushqimin, dhe çarçaf, jastëk e batanie, i sillnin nga shtëpia. Kështu i solla dhe unë. Kështu të gjithë. Hajde spital shtetëror, hajde!  Më ngeli në kujtesë korrektësia dhe fisnikëria e dr.Aurel Jankut, i cili vizitonte për ditë mikun tim të dhomës, Albert Toska. 

     Doktor Edipi e përjetonte gjëndjen psikologjike te pacientit. Timen, ca më shumë. Kur më pa infeksionin, thirri me esklamacion:

     - Mos! Ku të gjeti ty, ky infeksion !

     - Më kanë thënë,- ia ktheva,- se në spitalet tona, mos u tremb nga operacioni, por nga infeksioni.

     - Megjithatë,-shtoi Doktori,- mos u shqetëso, se do ta kurojmë.

     - Fjala jote për mua është fjalë perëndie,-ia ktheva me besim te zotësia dhe shpirti fisnik i tij. Shqetësimin e tij e vura re dhe në: eko e në  analizën e gjakut, dhe kur pata hemoragji e anemi, dhe kur ...

     Një ditë më ftoi dhe për drekë të shkonim nga liqeni. Eh, more Edip, ti je me gjithë të mirat që ka njeriu i mirë. Ti ke mirësi dhe në genin e bezhane dhe në kulturën e  qytetarinë tënde. Unë ngela borxhli, se asnjë kafe nuk i dhashë dot, duke mbetur i ngarkuar me mirënjohje shpirtërore. Në mendjen time doktor Edipi është një shëmbull i ndritshëm midis mjekëve, infermjerëve dhe pacientëve, aq më tepër midis ne  fterjotëve.

     Me këto përhtypje dola, pas dy javësh,  nga pavjoni i urologjisë, në spitalin nr. 2 Tiranë, te cilin, që në diten e parë, infermjerja Farie, duke buzëqeshur, më tha: Mos u ndruani, se ky spital, është: “Materniteti i Burrave”, ashtu siç është për ne: “Materniteti i grave”. 

                                                                                                                      Guro ZENELI.

  Nr.45 – korrik 2005

 

 

NDERIM PËR ATA QË LUFTUAN KUNDËR FASHIZMIT

 

 

Me rastin e 9 majit,  60 vjetorit te fitores mbi fashizmin, nga popujt fitimtarë në Sheshin e Kuq në Moskë, u bënë festime të mëdha. Gjithashtu në Tiranë, Ambasada Ruse, organizoi një ceremoni solemne ku me porosi të Presidentit Putin u dekoruan 59 veteranë shqiptarë.

Është një nder i madh për Fterrën dhe fteriotët që 5 prej te dekoruarve janë fteriotë: Liri Lubonja (Fterra), Pasho Zhupa, Ismet Elezi, Dilaver Shkurti dhe Naxhi Zhupa.

                                                                                                        Halit Zhupa

 

Nr.45 – korrik 2005

 

URIME 55 VJEÇARËVE

 

Më shumë se 17 bashkëmoshatarë lindën në vitin 1950. Ata lindën në Fterrë, në Galisht e në lum të Haxhie. U njohën me njeri tjetrin ashtu, të truar e të troqosur, sapo hidhnin hapat e para të dijes në kopsht me edukatore Nazire Zhupen. Më pas në klasën e parë me mësues Durron.

Të rreshtuar në banka bashkë me klasën e tretë e cila i kishte më të rritur në moshë, tendosur në bankat e klasës së parë: Çaushi, Iliri i xhaxha Shuqos, unë, Taipi, më pas Livani, Illua, Sërmaja, Lina, Rina, Flora, Tufa, Lulzimi, Veliu, Harizi, Shakua, Afrimi, Xhelili, Valteri e Sulua në bankat e fundit ishin djem më të gjatë se ne.

E mbaruam shkollën fillore në Fterrë. Klasën e IV e bëmë me mësues Neimin, i cili e rriste kërkesën e llogarisë se kërkonte shumë. Para se të na çonte në provimin e klasës së IV, që bëhej nën kontrollin e drejtorisë së shkollës bashkë me nxënësit e Çorrajt, bënte një para provim. E kujtoj gjithnjë. Nxehesh dhe thoshte: ti do të bëhesh mekanik, ti shofer, ti usta, ti ashtu e ti kështu. E duhet ta kesh për fis që të hash pilafin me riz. Dhe shumë nga ne, ashtu dolëm, sic e parashikonte mësues Neimi.

Kaluam klasën e IV të gjithë shkuam në klasën e V, në Çorraj, shkuam të shumtët. Lulzimi, Xhelili dhe Sulua e vazhduan në Sarandë.

Ne, në Çorraj shkollën e kishim larg, lodheshim, lageshim, mërdhihnim, por kaliteshim. Na shoqëronte, vajtje ardhje, mësuesja e histori - gjeografi dhe matematikës, e paharruara Difua. Ne bënim pushim në Lucas, e Difua lexonte romane. Ajo lexonte shumë dhe neve na ushqente me kulturën e saj duke na thënë vazhdimisht, mësoni dhe lexoni. Na i jepte librat të moshës sonë. Kalonim tek shtëpia e saj dhe e kishte mbushur plot me lule. Lulet e mësueses i mbillnim në vazot e shtëpive tona.

Krahas mësuese Difos, 2 vjet patëm drejtor Viktor Qurkun, shkrimtar, i cili sot nuk jeton. Por ne s’e harrojmë kurrë për kulturën që na dha në lëndën e letërsisë.

Mësues të tjerë patëm Durron e Luanin, të cilët lëndët e tyre, mundoheshin ta jepnin me pasion.

            Durrua na mësoi bukurshkrimin e pikturën. Luani formulat e para të kimisë. Mësues të tjerë Thomai, Fotina, Efigjeni, Simoni etj.

Koha e lirë shfrytëzohej me futbollin, kishim mësues që luanin mirë. Shokë nga ne duke u rritur, mësuam të luanim bashkë me ta. Luanin mirë: Bakiu, Simua, Tenua, Panua etj. Ata zhvillonin spartakiada me zonat.

            Pra, duke u rritur e duke u formuar u beme më të ditur e më të pjekur.

Sipas mundësive ekonomike të familjeve tona, një pjesë vazhdoi shkollat e mesme e më vonë të lartën, një pjesë ndihmuan familjet. Por asnjëhërë ne nuk u ndamë. Në pushime bashkë, në pus të Taros e pus të Maçe e Veshe bashkë.

Jeta rrodhi si ujet e Ixorit. Ne nxënësit e kopshtit e të Galishtit u rritëm e u bëmë djemtë burra, sot janë gjyshër. Ca jane gra, kanë dhe fëmijët e festojmë.

Perseri do te bejme bashkarisht festen tone, ashtu të shpërndarë në të gjithë Shqipërinë e në emigracion, besoj se një e diel e gushtit do të na bashkojë përsëri.

 

Tre shokët e paharrur.

 

Illua që i vogël dukej me një temperament energjik i qeshur e i dashur me të gjithë, nuk pati mundësi që të vazhdonte shkollën. Mori shkollën e jetës, %Ç’i shifte syri ia bënte dora. Punoi në tunel në Sasaj 3 vjet puntor i dalluar. Ishte në turn, kur tuneli 2400 metra Sasaj - Tatzat u hap. Ku nuk kish qënë I1lua ushtar i dalluar, në kufi në Grabon, Rreprik të Koplikut. Por sëmundja e pashëruar e ndau nga ne, në kulmin e jetës, la gruan e tij, Mozën dhe dy goca të vogla që sot janë rritur nën kujdesin e nënës dhe autoritetit të Illos po bëhen të zonjat për vete. Orjeta ekonomiste e lartë, gazetare e redaktore e gazetës Bisnesi dhe Juri me pune ekonomiste e lartë.

Sulua. Djali më i gjatë i klasës, vinte çdo ditë i lagur, ashtu i ulur në bankën e fundit, por i pari në mësime. Mbaroi shkollën e mesme në Delvinë shkëlqyer dhe më pas Institutin e Lartë Bujqësor dega Frutikulturë. Për rezultate të mira në shkollë u emërua në ish Ndërmarrjen Gjergj Dimitrov agronom, përgjegjës sektori e më pas drejtor specialist në Ministrinë e Bujqësisë. Dy vjet punoi në Dibër. Kudo ku ishte u dallua si njeri, shok i mirë e kuadër i zoti. Ka lënë dy fëmijë, vajza në Egjypt studente e djali në Tiranë i cili ecën nën gjurmët e Sulos nën kujdesin e Verës bashkëshortja e Su1os.

Va1teri shquhej që i vogël si zanatçi, ja zinte dora çdo gjë si babait të tij sistematik në zanat punoi në naftë si elektroaut, mjeshtër, dhe kohën e lirë ua kushtonte rregullimit të radiove dhe televizorëve. U nda nga ne në vitin 1997. U vra nga bandat në Qysh Bardhë. Fëmijët që ka i ka në emigracion.

             Duke i kujtuar vazhdimisht e më shumë tani kujtimi i tyre ngelet i paharruar për të gjithë ne bashkëmoshatarët dhe bashkëfshatarët.

Ku ndodhen dhe çfarë pune bëjnë disa nga bashkëmoshatarët.

1. Mendolina Shkurti vajza e xha Metos në Tiranë.

2. Rina Shkurti (Brinja) martuar me Irfanin jetoi punoi dhe u njoh si shitëse e dalluar në Sarandë, sot jeton në Tiranë.

3. Afrim Zhupa me shumë mundime e sakrifica u rrit por sot bashkë me fëmijët është një bizesmen i njohur në fushën e bujqësisë në Vurgun e Sarandës.

4. Lulzim Shkurti ndryshe i flasim xha Luli sepse flet pak e si plak llafi i peshon. Mjeshtër i tornos i njohur në gjithë qytetin e rrethin e Sarandës. Hobi i tij gjuetia.

5. Shako Mehmeti ustai që i vogël mbas xha Veliut duke u rritur e duke e prefeksionuar zanatin murator, suvatisjen, për pllaka, kombinat druri hoteleri turizëm pret e i përcjell bashkëfshatarët duke i gostiten nga Shakua e Shaqia me frutat e Borshit që s’mbarojnë gjithë vitin. Bashkëpuntor i gazetës Fterra jonë.

6. Xhelil Mehmeti shofer me autobus të linjës Sarandë - Gjirokastër - Vlorë. Ka dhe një hotel të vogël në Sarandë dhe minimarket.

7. Taip Lona jeton në Fterrë, mjeshtër i valles labe ruan traditën e xha Taros. Këtë ja ka trasmetuar dhe djalit Elidonit, pjesëmarrës në festivalet folklorike.

               8. Livan Dauti. Sot në emigracion, pjesëmarrës i grupit folklorik të fshatit, hedhës i këngës.

               9. Çaush Maçi. Ka punuar në naftë Sarandë e Ballsh sot punon në rrugën e qytetit.

             10. Qebir Maçi. Jeton në Sarandë, hidrualik dhe në kambizëm ruan traditën e Fterrës, ndonëse u rrit në Sarandë.

              11.Veli Rukaj. Ka punuar në Borsh, sot në emigracion, i malluar për fshatin dhe shoqërinë.

              12. Hariz Zhupa, jeton në Fterrë ruan traditën e të parëve blegtor i mirë, por edhe bletërritës.

              13. Mynyr Zhupa lindur më 25.3.1950 në një ditë me Taipin. Në takimin e ardhshëm do zgjidhet se kush lindi i pari. Mjek veteriner në Komunën e Lukovës, me banim në Sarandë.

Ju lutemi që nqs kemi lënë pa përmendur ndonjërin të na fali dhe të na telefonojë e presim në takimin tonë të bashkëmoshatarëve.

Mirëardhshi në takimin tonë në javën e parë të gushtit.

                                  Shako Mehmeti, Lulzim Shkurti, Mandolina Dauti, Taip Lona, Mynyr Zhupa.

Nr.45 – korrik 2005

 

 

 

Darua - një nënë heroinë

           

Deri në gjysmen e parë të shekullit 20-të, edhe në Fterrën tonë, martesat bëheshin me mblesëri, madje që në moshën e adoleshencës. Vajzat i çonin te burri edhe 13-14 vjeçe. Ky ishte zakoni. Dhe sipas këtij zakoni, u martua, pa hedhur shtat, dhe Darua  ende  me trup të dojtë.

Zakoni për të martuar vajzën herët  bëhej me i dukshëm, aq më shumë kur vajza mbetej jetime. Jetime mbeti dhe Darua, bashkë me vëllanë e saj, Fejziun. Babai, Hasan Zani iku në kurbet, në Stamboll, nga ku nuk u kthye dot më. Kjo gjëndje e vështirë e detyroi  Xhekon (Memi), gruan e tij, të martohet me Asllan Brinjën. Kështu, dy fëmijtë, Daro e Fejzi, mbetën pa babë e pa “nënë”. Tani, për ta u interesuan dy xhaxhallarët, Fetah dhe Neim Zani. Në vitin 1926, në shkollën e Fterrës, midis një grup vajzash, që shkuan për herë të parë për të mësuar shkrim dhe këndim në klasën e parë fillore, ishte dhe Darua, e cila mbaroi vetëm klasën e parë, se tashmë i dolën përpara punët e shtëpisë.

Pa mbushur as 14 vjeçe, Fetahu dhe Neimi, i thanë që të martohej me djalin Axhem. Dhe mbesa e pranoi martesën e mblesëruar. Jetën familjare e filloi në një dhomë të vogël në Shkurtaj. Në këtë dhomë kaloi gëzimet dhe hallet. Pikërisht në këtë dhomë, lindi dhe rriti shëndosh e mirë, jo një e dy, por plot 10 fëmijë, 6 bij e 4 bija. Po në këtë dhomë, priste e përcillte dhe shkurtajt, që nuk ishin pak, por dhe miqtë e të shoqit, që prapë nuk ishin pak. Shto këtu, dhe vizitat e bashkëfshatarëve, që, sipas zakonit, duhej të shkelnin derën e njëri-tjetrit, një herë në vit, zakonisht në ditën e Bajramit, përveç gëzimeve e halleve, sa herë që ato bëheshin apo ndodhnin.

Dhe mos harroni, se atëhere nuk kishte drita elektrike. Dhoma ndiçohej nga kandili dhe nga zjarri në vatrën e kësaj shtëpie. Në këto kushte, kur dhe i shoqi, Axhemi më shumë ishte i ikur në punë të ndryshme shteti, larg Fterrës, Darua lante, vishte, ushqente dhe edukonte njerin pas tjetrit 10 fëmijë. Dhe të gjithë, që nga Bahriu e deri te i dhjeti Xhevalini, u bënë të mbarë e të mirë, të respektuar në punë dhe në jetë.

Po kush e mësoi këtë vajze e nuse të re? Nevoja, jeta, vështirësitë... Në fëmini, “mësueset” e saj u bënë  Zulë Memja dhe Sane Hadushi, që iu bënë motrat e mëdha të saj. Nga këto mësoi si të bënte punët e shtëpisë, si të bëhej nikoqire e mirë, si të priste e të përcillte shoqërinë e miqësinë. Madje arriti që, në davete e në dasma, Darua ftohej të ishte e pranishme, sigurisht për punë.

E mbajti shtëpinë me gjëlpërë e shtizë, me furkë e argali, por dhe me bel e me shatë në arat, që në Kanacele, në Lug të Dërmishit, në Ngurrëz  e në koshtrat e Luçe, në Gjinali e Mortovicë dhe deri në nxjerrjen e shtyllave në Heri, duke i zbritur në Langadhë, e pastaj, atje ku i duheshin. Kështu punoi e jetoi që kur u martua e deri në vitin 1956, kur i shoqi Axhemi e mori në Tiranë. Por dhe këtu i dolën vështirësi për strehimin. Axhemi bëri jetë “beqari” 6 vjet me radhë. Dhe më në fund, arrti të marrë një shtëpi-barakë-druri. Në këtë shtëpi-barakë martoi Rasimin e Salihenë. Këtu priste e dorovitëte, tashme një shoqëri të gjërë, pa e ngushtuar zemrën, as me miqtë e as me bulukun e shtëpisë.

Ja,...kjo ka qenë Daro Shkurti (Zani), që s’e prishi ndonjëherë gojën, as me njerëzit e shtëpisë, as me shkurtajt, që janë një lagje e tërë, as me gjitoninë e as më shoqërinë e miqësinë e gjithë shkurtajve, aq sa kafja e saj për mysafyrët ishte me emër. Ndaj, ata që e dinin këtë, shkonin me shumë dëshirë për të pirë një kafe nga dora e Daros. - Doni të pini kafe për merak,- thoshte shpesh Mehmet Dusha,- shkoni te Daro Zani në kombinat.

Dhe thuaj pastaj se nuk ishte grua heroinë ? Ndaj dhe është dekoruar me titullin e nderuar “Nënë Heroinë” nga Presidiumi i Kuvendit të Shqipërisë në vitin 1976, ndaj kjo grua e veçantë ka ngelur në kujtesën, jo vetëm të Fterrës e të fterjotëve, por dhe të brezit që e njohu në Kombinatiin e tekstileve, në ato vite. Ndaj në ditën e varrimit më 13 prill 1981 u mblodhen aq shumë njerëz, sa askush nuk e mendoi, duke lënë në kujtesën e Fterrës dhe Kombinatit shëmbullin e  shquar të jetës së saj, veçanërisht tek bijt e bijat dhe 22 nipër e mbesa, e te të gjithë shkurtajt.

Ndaj dhe materialin që sollën në gazetën “Fterra jonë po e botojmë, duke e perkujtuar me nderim e respekt jetën dhe punen e saj.

                                                                         Musa SHKURTI

Nr.45 – korrik 2005

 

 

 

Shpirtmadhësia - tipari dallues i Tare Brahos

           

Është lindur më 1922 në Fterrë dhe e ka mbyllur jetën më 1988 në Vlorë.

            Jeta e Tares, si e shumicës së intelektualëve të Fterrës ka kaluar përmes peripecive të mëdha të kohës përmes dallgëve të jetës, në përpjekje të mundimshme për të marrë arsim e kultrurë.

            Tri klasë të shkollës fillore i kreu në vendlindje, kurse klasën e katërt dhe të pestë në Tepelenë, pranë vëllait të tij Remziut.

Mësimet më vonë i vazhdoi në Normalen Elbasanit, të cilën e përfundoi më 1943. Në shkollë u aktivizia në Lëvizjen Antifashiste Nscionalçlirimtare, duke qënë shok bashkë me Thoma Deljanën dhe shpërndarës natën, bashkë më të, të komunikatave dhe shkrimin e parullave antifashiste nëpër muret e shtëpive elbasanase.

            Si Atdhetar që ishte, iu përgjigj thirrjes për të çelur e dhënë mësim në shkollat shqipe të Kosovës, ku shërbeu një vit dhe nuk u kthye dot me, për shkak të acarimit të luftës.

            U kthye në Tiranë, ku gjithashtu u aktivizua në lëvizjen antifashiste dhe për këtë, në kryeqytetin ende të pushtuar, u zgjodh delegat për në Kongresin e Parë të Arsimtarëve antifashistë, që u mbajt në Përmet në prag të çlirimit të atdheut.

            Deri atje shkuan më këmbë së bashku me Hiqmet Shehun e arsimtarë të tjerë. Udhëtuan rrugë e pa rrugë dhe çuan në atë Kongres frymën e lartë atdhetare dhe betimin për të punuar me nder për edukimin e brezit të ri të Shqipërisë, për të luftuar kundër plagës më të rëmdë të kohës, analfabetizmit. Ai e tha fjalën e tij edhe në atë Kongres.

            Fill pas çlirimit u emërua në qytetin e Vlorës, në shkollën e Skelës, por atdhetarizmi dhe humanizmi e bënë që të dilte vullnetar për në shkollat e fshatit dhe punoi me përkushtim në Trevllazër e Tërbaç dhe pas tyre në shkollën 7-vjeçare të Himarës dhe Sarandës.

            Edhe në Sarandë iu përgjigj thirrjes, të bërë në një mbledhje nga goja e Tahir Kadaresë, për të punuar në zonat e vështira malore dhe Tarja, i pari, si njeri i sakrificës që ishte, shkoi në Kuç, si drejtor i shkollës 7-vjeçare dhe pastaj si inspektor i arsimit në lokalitetin e Kuçit.

            Përkushtimi në punë dhe aftësitë e larta pedagogjike bënë që ta thërrasin në seksionin e arsimit të rrethit të Vlorës, fillimisht si inspektor shkollash dhe pastaj inspektor kuadri. Të shumtë jane ata ish nxënës dhe mësues të Vlorës që flasin për ndihmën metodiko-shkencore gjatë inspektimit dhe për pritjen e përzemërt dhe sqaruese që u bënte hallexhinjve.

            Tarja ndihmoi shumë nxënës dhe mësues për të vazhduar shkollat e mesme e të larta dhe veçanërisht shumë fteriotë, si kur ishte në lokalitetin e Kuçit dhe kur shërbente në Vlorë.

            Dhe për këtë ndihmesë nuk mund të barazohet me asnjë në Fterrë dhe më gjerë. Në rrugën e çelur prej tij vazhdoi më vonë dhe Raiti, që shërbeu prej 19 vjetësh si shef kuadri dhe kryespecialist në Ministrinë e Arsimit dhe të Kulturës.

            Tarja, ndër më të parët, e kuptoi se duhet të thellonte njohuritë e tij, duke kryer dhe shkollën e lartë me korrespondencë, se tashmë ishte me 4 fëmijë. Dhe për të mos e harruar këtë detyrë, tek koka e krevatit kishte ngjitur fort me zam një kartoçinë ku shkruhej: “Mos harro se je dhe studnent!”

            Tarja ishte arsimtari i parë i Vlorës që kreu studimet me korrespondencë në degën gjuhë-letërsi në Institutin e Lartë 4-vjeçar të Tiranës.

            Në fillim të viteve ’60-të u emërua si mësues i gjuhës dhe letërsisë në shkollën e mesme pedagogjike të Vlorës dhe zëvëndësuesen e saj, shkollën mjekësore, në të cilën u dallua për nivel të lartë te mësimdhënies dhe sjellje prindërore me nxënësit dhe nxënëset, sidomos me ato që vinin nga zona të largëta malore të Veriut, duke lidhur  miqësi me disa famile, që nuk u nda kurrë. Ajo miqësi bëri që  ato familje të vërshonin, jo vetëm kur Tarja ndërroi jetë, por edhe kur fatkeqësia u përsërit me aksidentin vdekje-prurës të të birit, Bujarit.

            Shtëpia e Tares u bë hotel-restaurant pa pagesë për fteriotët që vinin apo kalonin nëpër Vlorë.

            Shpirtmadhësia ka qënë tipari dallues i Tare Brahos.

                                                                                                            Zeko BRAHO

Nr.45 – korrik 2005

 

 

 

Për Hazon, Zuhon dhe  Malajt e tyre