Në këtë takim morën pjesë Ministri i Arsimit dhe Shkencës Luan Memushi, Shkrimtari i madh, Nderi i Kombit, Dritëro Agolli, Kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe të Artistëve të Shqipërisë Limoz Dizdari, Akademiku Bedri Dede, deputeti Sabit Brokaj, Presidenti i Shtepisë Botuese "Toena" Fatmir Toçi e personalitete të tjera. Morën pjesë gjithashtu shumë shokë, ish nxënës, miq e dashamirës të Bardhylit dhe nga Komuniteti fterjot në Tiranë

Shkrimet e para i ka nisur që në rrethin letrar të Gjimnazit " Asim Zeneli" në Gjirokastër. Ka botuar në organe qëndrore, që kur ka qënë në shkollën 7- vjeçare. Profesionin e gazetarit e ka nisur në fillim të viteve '60-të. dhe e ka ushtruar për 14 vjet, si redaktor e si sekretar kolegjiumi në gazetën "Mësuesi", ku ka luajtur rolin e gazetarit profesionist dhe njeriut të mirë, ashtu siç e ka luajtur këtë rol dhe si zv/drejtor në Shtëpinë Botuese të Librit Shkollor dhe si Shef i Sektorit te Gjuhës e Letërsisë në Institutin e Studimeve Pedagogjike për 10 vjet të tjerë.

Që kur ishte korrespondent i gazetës "Mësuesi" në Sarandë, Kryeredaktori i mirënjohur, Sofokli Afezolli, në rëvistën "Tribuna e Gazetarit", shkruante: "Në shkrimet e Bardhyl Xhamës, nuk ka nevojë të vësh dorë". Bardhyli ka shkruar, duke shkuar me penën e tij, në të gjitha qytetet dhe rrethet e Shqipërisë, madje deri në fshatrat më të thella të vendit tonë e deri dhe në Kosovë në vitin 1972 dhe në Turqi në vitin 1980-të. Kjo veprimtari është vlerësuar me dy urdhëra "Naim Frashëri": "Për shkrime me cilësi në lëmin e gazetaris pedagogjike".

Bardhyli ynë, ka qënë gazetar që ka studjuar, gazetar që ka diskutuar dhe gazetar që ka shkruar, duke saktësuar mendimet e idetë e tij, si gazetar e si studjues pedagogjik. Si gazetar, ka shkruar me shpirt të pasur e me mëndje të kthjellët, duke çmuar dhe dashuruar penën, të cilën ia përkushtoi arsimit e kulturës, duke respektuar e përjetuar, dhe problemin, dhe mësuesit e nxënësit, vëndlindjen - Fterrë, vëndrritjen - Sarandë dhe vëndbanimin - Tiranë.

Bardhyli, si penë me arsye, ka patur ndjeshshmëri e dinjitet profesional, ka patur sy-kritik e aftësi seleksionuese e përgjithësuese, ka ditur të përdorë semantikën e fjalës së shkruar. Gjithashtu, ka ditur: dhe të shkruaj, dhe të redaktojë, duke kryer një veprimtari të çmuar krijuese, duke kapur e trajtuar probleme të rëndësishme për arsimin e për kulturën,për sportin e për probleme sociale, duke përcjellë me mjeshtëri tek lexuesi, mesazhin e punës pedagogjike e arsimore.

Bardhyli ka shkruar në të gjitha gjinitë e gazetarisë, sepse ka ditur të bëjë lajmin e artikullin, reportazhin e portretin, skicën e tregimin, dhe deri humorin, duke përfituar njëherazi dhe një përvojë krijuese, që më vonë iu bë bazë për të shkruar dhe libra për fëmijë.

Artikujt e Bardhylit kanë qënë nga më të lexueshmit në faqet e gazetës "Mesuesi",apo në revistën pedagogjike, sepse dhe stili i të shkruarit të tij mbetet i pastër e joshës, si kur lavdëronte, dhe kur fshikullonte. Ka ngelë kuptimplote, në ato vite, replika: - Bardhyl Xhama gazetar, ca kanë frikë, ca kanë llahtar,. me përgjigjen : - Kanë të drejtë çështë e vërteta, një gabim të merr gazeta.

Pra, me veprimtarinë që ka kryer në gazetari, duke botuar mbi 500 artikuj e 10 studime pedagogjike, kryesisht, në faqet e gazetës "Mësuesi" dhe në Revistën e studimeve pedagogjike, ka ngelur e do të mbetet në memorjen e gazetarisë arsimore e pedagogjike të mësuesisë shqiptare, si një gazetar cilësor, që ka dhënë një kontribut të vyer në lëmin e gazetarisë për arsimin e kulturën.

Duke përfunduar, dëshiroj t'i uroj Bardhylit tone, jetë sa më gjatë e krijimtari të freskët dhe për gazetën e përdymuajshme "Fterra Jonë", në emër të së cilës, dua t'i dhuroj një degë me tri lule trëndafili të bardhë: një si mësues, një si gazetar, një si shkrimtar, të cilat dëshiroj tia jap Ferasetit të Bardhylit, gruas së mirë, që ka mbajtur barrën e jetës së familjes, duke mbështetur gjithë jetën Bardhylin, për tu bërë Bardhyli - Bardhyl me emër.

Bardhyl Xhama ka filluar të shkruaj vjersha e ti botojë në organet e shtypit qysh në moshë te re. Librin e parë "Përrallat e detit" e botoi në vitin 1975 dhe pas tij novelën "Zhytësit e vegjël të thellësive" e romanin fantastiko-shkencor "Ekspedita e kaltër". Pastaj, Bardhyli "doli" nga deti në "stere" dhe botoi vëllimin me përralla "Zjarrfikësi i pyllit" në vitin l987 dhe novelën përrallë "Tërfili me katër fletë" më 1989.

Për disa vjetë me radhë, në kohën e tranzicionit, vetëm sa grumbulloi lëndë të parë, të cilën e përpunoi me kujdes dhe ja në vitin l996 boton "Pse qau delfini?", vëllim me 50 rrëfenja, në vitin l997 boton romanin "Në kthetrat e Piratit" dhe me radhë, vëllimin me përralla "Lejleku me akullore", vëllimin me 60 rrëfenja "Djaloshi që kapte rrufetë" dhe së fundi përmbledhjen me përralla "Djali me tre brirë" e vitit 2002. Dhe krijimtaria e tij vazhdon e qysh sivjet do të kemi vepra të tjera.

Shumica e veprave kanë fituar çmime kombëtare. Vitet e fundit ka fituar çmimet "Mitrush Kuteli", "La Fonten", "Tasim Gjokutaj", "Bekim Harxhi etj. Shumica e librave janë ribotuar një e dy herë e janë programuar si lexime jashtëklase për nxënësit.

Bardhyli ka botuar në organet e fëmijëve mbi 100 përralla e tregime, ka shkruar pjesë për teatrot e kukullave, radio-novela e skenare filmash dokumentarë etj.

Librat e tij janë të pëlqyeshme nga fëmijet, se janë shkruar bukur, me gjuhë të thjeshtë e të kuptueshme, dallohen për shkurtësinë e shprehjeve dhe sidomos janë të mbështetura fort në krijimtarinë popullore.

Skënder HASKO

Më 7 maj, në sallën e Akademisë së Shkencave, Instituti i Arkeologjisë, Fondacioni Packard dhe Shtëpia botuese "Toena" organizuan promovimin e librit shkencor: "Parailirët, Ilirët, Arbërit" të autorit, prof.dr. Muzafer Korkuti.

E ndoqën me vëmendje këtë promovim shumë studjues të shkencave albanologjike e shoqërore, akademikë e profesorë, gjuhëtarë, historianë e arkeologë të Institutit të Arkeologjisë e Gjuhësisë, shokë e miq të autorit dhe disa intelektualë fterjotë.

Nderuan me pjesëmarrjen e tyre, Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë, prof. Servet Pëllumbi, Kryetari i Akademisë së Shkencave, prof. Ylli Popa, prof. Luan Omari e të tjerë.

Rreth këtij libri diskutuan prof. Kristo Frashëri, prof. Namik Bodinaku dhe dr. Lorenc Bejko. Oratorët theksuan vlerat shkencore dhe vlerat albanologjike që ka ky libër.

Me këtë libër shkencor,-nënvizoi prof. Kristo Frashëri,- prehistoriani Muzafer Korkuti kaloi kufirin e arkeologut dhe u fut në rrethin e historianëve të Shqipërisë. Me punën e tij shkencore, nëpërmjet argumentit e provave arkeologjike dhe konkluzioneve të studjuesve të albanologjisë, të huaj e shqiptarë, në një linjë e me një bosht, në lëvizje e në pasurim, i dha një risi teorisë historike me vlera kombëtare dhe ballkanike.

Me kërë rast, Prof. Frashëri i uroi autorit Korkuti, që të vazhdojë rrugën e kesaj vepre për të na sjellë te reja të tjera në teorine historike, duke thelluar më tej gjenezën etno-kulturore dhe autoktoninë parailire-ilire-arbërore.

Ndërsa prof. Namik Bodinaku, pasi përgëzoi autorin Korkuti, nënvizoi se ky libër është një eksperiencë e re, që jepet për herë të parë për tre probleme të medha të Historisë së Shqipërisë, për të cilat jepet një histori e shkurtër, por e ngjeshur, që jep pasuri pikpamjesh, të studjuesve të huaj e të vendit tonë, duke arritur në përfundime shkencore për trinomin: parailirët, ilirët dhe arbërit. Duke lexuar këtë libër merr një informacion të gjërë për ngjizjen e shqiptarëvë në histori. Njëherazi, prof. Bodinaku ngriti lart autorin që e ka shkruar këtë liber nisur nga dy motive kryesore, duke e konsideruar nxjerrjen në dritë të këtij libri, si një detyrë shkencore dhe detyrë atdhetare, aqë më tëpër për të sotmën, kur kultura historike dhe historia e vendit dhe popullit tonë nuk janë prioritete të lexuesit shqiptar.

Dr. Lorenc Bejko vuri në dukje vlerat shkencore, qartësinë në mendimin e shkruar, duke e konsideruar këtë libër një ushqim kulturor dhe kontribut teorik në historinë e vendit tonë.

Në fund autori i këtij libri, profesor Korkuti falënderoi pjesëmarrësit e në mënyrë të veçantë, botuesin e mirënjohur Fatmir Toçi, oratorët shkencorë për vlerësimin që i bënë punës së tij shkencorë, duke nxjerrë nga nëntoka këtë "pasuri"që e kishte fshehur për mijëra vjetë, për tia dhënë shkencës shqiptare dhe publikut të gjërë, dhe në gjuhën shqipe, dhe në gjuhën angleze.

Drejtori i shtëpisë botuese "Toena", Fatmir Toçi, duke mbyllur këtë promovim, falënderoi autorin për bashkëpunimin e tij dhe i uroi për botime te tjera shkencore.

Nr.34 - qershor 2003

- Interviste me profesor Muzafer Korkutin -

- Gjithnjë, i kam menduar të lidhura ngushte, historinë me arkeologjinë, se dhe vetë arkeologjia është degë e historisë, pavarësisht nga autoriteti lëndor i saj. Arkeologjia është shkencë, që ndriçon më shumë pjesët e historisë, ku nuk ka burime të shkruara, por ka matërial arkeologjik, të cilat, kur i studjon shkencërisht, arrin të hedhësh dritë mbi një periudhë që mungesa e burimeve të shkruara e ka lënë atë periudhe të mbetur në errësirë.

Duke studjuar historinë e vendit dhe popullit tënd, sa më shumë ta njohësh atë, aqë më shumë kërkon të hysh në thellësitë e saj. Kjo më bëri dhe mua që qysh në fillimet e studimeve të mia, të më ngjallet një interes shkencor i veçantë për problemin e origjinës së popullit tonë, etnisë shqiptare.

Përpjekja e parë imja, kur iu futa studimeve arkeologjike, ishte pikërisht tema: origjina e ilirëve, ku arkeologjia mund të thotë mendimin e vet. Këtë ide e shtyva në thellësi me germimet e mia, në gjurmët më të herëshme të banorëve, duke kërkuar banorët më autoktonë, më të parë. Ashtu si njeriu i thjeshte, që, kur rritet në moshë, kërkon të njohë jo vetëm Babain, por edhe Gjyshin, madje dëshiron të njohë tërë brezninë e tij, ashtu dhe mua, por, tashmë, si studjues në shkencën e arkeologjisë, më lindi dëshira që të kërkoj dhe të njoh banorët më të hershëm të këtij vendi, madje të gjithë trevës, ku flitet shqip. Kjo ide më ka shqetësuar dhe më ka shoqëruar për 42 vjetët e jetës time arkeologjike.

-Studimin për këtë libër shkencor me trungun trinom: parailirët-ilirët-arbërit, e kam intensifikuar në këto 10-15 vjetët e fundit, kur mu dhanë mundësitë praktike që me përvojën shkencore arkeologjike të realizoj, në Ilirinë e mirëfilltë, siç përcaktohet në arkeologji, gërmime në vendbanime prehistorike, jo më në pika të veçanta, por në tërë Shipërinë ekzistuese, madje dhe në Kosovë e në gjithë trevën shqiptare, duke e parë këtë problem dhe në gjërësi dhe në thellësi historike, pra dhe në shtrirje territoriale, por dhe në thellësi vertikale, siç ështe e thellë dhe vetë historia e popullit tonë.

Pyetja: Çfarë të reje i kini sjellë me këtë vepër shkencore mendimit historik shqiptar?

- Duke parë historinë, si një process të tërë, por që, sigurisht, ka kaluar në disa faza zhvillimi të shkallë-shkallëshme, në periudha të gjata kohore, bazuar në radhë të parë, në të dhëna arkeologjike, por dhe gjuhësore, si dhe në të dhënat ekonomike, marrëdhëniet me fqinjët dhe shkallët e rritjes që ka patur kultura ilire, më ka çuar në konkluzionin shkencor të prejardhjes së etnosit tonë të koncentruar në titullin e këtij libri: Parailirët- Ilirët- Arbërit, dhe aktualisht ne shqiptarët.

Këtu gjëj rastin të theksoj se, në se kolegë shqiptarë e të huaj, e kanë parë etnosin shqiptar, si fenomen që është shfaqur në mënyrë të menjëherëshmë apo me dyndje popullsie, unë e kam parë me një koncept tjetër, me konceptin që në këtë trevë të gjërë ka ekzistuar autoktonia dhe mbi këtë autoktoni janë shtuar apo kanë ardhur elementë të rinj dyndjeje apo lëvizje popullate.

Procesi i formimit të etnosit( popullsi ilire) që ka zgjat rreth 1000 (njëmijë) vjet, në epokën historike të formimit të shtetit, në shekujt e 6-të-4-të, para erës së re, nuk mund të barazohet me banorët e bronxit të mesëm, ata të shekullit të 15-të, para erës së re, që gjithashtu ishin paraardhës autoktonë të ilirëve, ose thënë saktë, që ishin: Parailirë, që vijnë si një process i pandërprerë historik, si një vazhdimësi autoktone e tejlashtë. Ja kjo është e reja shkencore, qe sjell e argumentoj në këtë vepër, që ju më pyetët.

Pyetje: Po ku jeni bazuar për të arritut në këtë risi shkencore?

Në radhë të parë, jam bazuar, siç u thashë, në dy burime kryesore: arkeologjike gjuhësore. Materiali arkeologjik është rezultat i shumë gërmimeve të bëra në trevën parailire e ilire. Jam bazuar dhe në shfrytëzimin që kam bërë literaturës shkencore ndërkombëtare, lindore e perëndimore, duke e studjuar me objektivitet shkencor, pa rënë në asnjë lloj njëanshmërie. Dhe kam pare, se, këtë tezë, e pranojnë dhe e shtjellojnë për trevën e Ilirisë Veriore, jo pak shkencëtarë të huja të historisë. Ata e kanë parë në atë trevë, ndërsa unë e kam para këtë problem të madh historic në trevën e Ilirisë së mirëfilltë. Pra, kjo teze pranohet dhe më gjërë.

- Sigurisht kerkimi shkencor nuk mbaron me kaq. Përkundrazi ai vazhdon. Shkenca nuk mbaron ndonjeherë. Çdo brez ka punë për të bërë. Por, konkretisht, ky studim, ka nevojë për të parë kufijtë etnikë të kësaj popullsie, që zë Ballkani Perëndimor, që është një koncept më i gjërë.

Ka vend, gjithashtu, për të parë kontributin e kulturave egjeane, greke, romake e biznatine në këtë process të gjatë, ne boshtin historik, trinomin: parailir-ilirë-arbër. Por, njëherazi, do parë, dhe anasjelltas, vendi që zë në ato kultura, kultura parailire e ilire, dhe çfarë u ka dhënë atyre kulturave parailiria dhe iliria jonë. Kjo ndervaret nga zbulimet e reja dhe studimet interdisiplinore. Pra, kërkimi shkencor është i pafund.

NË GURËT E LASHTË

Për njeriun e punës, populli ka gjetur një krahësim të spikatur dhe ndofta të paarritshëm: "Punon si bleta". Është fjala për bletën punëtore, për bletën që ikën e fluturon qindra e mijëra kilometra për të mbledhë me "duart" e saj nektarin, lule më lule, për të bërë mjaltin, që është ushqimi më i shijshëm dhe "ilaçi"më kurativ për njeriun.

Por, këtë "virtyt" të bletës, është vështirë ta ketë njeriu, për arsyen e thjeshtë se është njeri. Por krahasimin: "Punon si Bleta", e meriton njeriu që punon me mend e me vullnet. Sigurisht, këtë "virtyt" nuk ta fal kush, se atë duhet ta meritosh. Populli me mënçurinë e tij di të seleksionojë dhe nuk të ruan aq lehtë në kujtesën e tij, ashtu si dhe pena nuk të fut kollaj në "majën" e saj.

Por, populli dhe pena, po të futën brenda vetes, atëhere, hallall e paç ! Vlera e bën bletën të jetë kaq e çmuar, sa dhe kur ajo transformohet në hiç, bletërritësi, me dhëmbje, thotë: "më vdiq bleta", ashtu siç thuhet për Njeriun, që është krijesa më e çmuar e më kapitale në botën e gjallë.

Më erdhi ndërmend vlera e bletës dhe virtyti i saj : "Punon si bleta", pikërisht në atë moment, kur isha duke "thithur" ato që kumtonte Muzua në ditën e promovimit të librit të tij shkencor: "Parailirët-Ilirët-Arbërit", në sallën e Akademisë së Shkencave, kur tha se të vërtetën historike që kishte fshehur nëntoka për mijëra vjet, unë u përpoqa ti marr asaj, me punë shkencore 40-vjeçare e, në mënyrë të përqëndruar, në 14 stina vere, duke e bërë njëherazi, këtë detyrë me dëshirën atdhetare, për tia dhuruar publikut shqiptar dhe shqiptarëve, kudo që janë nëpër botë, që të dinë ti përcellin kujtdo mesazhin se, ky vend e ky popull, ka histori të dokumentuar mbi pesëmijë-vjeçare, dhe nuk është vetëm ajo që shikojmë sot.

Kur dëgjova këto, në "përfytyrimin" tim më doli para syve bleta punëtore dhe në vesh mu duk se më artikuloi: Unë shkoj lule më lule në çdo pranverë dhe i sjell njeriut mjaltë për një vit. Muzua juaj ka 42 vjet dhe 14 stina vere, që ka shkuar e ka vëzhguar me sytë e mendjes së tij "gurët-kulturë" të lashtësisë në monumente arkeologjike në trevën shqiptare e më gjërë, për tu falur shqiptarëve teorinë historike të Shqipërisë, me vlerë për breza e për shekuj me radhë. Dhe, në çast, në mendje më erdhi krahasimi: "Muzua, punon si bleta". Natyrisht, bleta është bletë, por ama, dhe Muzua, është Muzo, i cili për këtë libër ka punuar dhe akumuluar, jo një verë, por shumë vera, jo nje vit, por shumë vjet. Dhe ja, "ushqimi" që jep Muzaferi ynë me këtë libër, ka vlerë, edhe për epokën para Krishtit, ka vlerë edhe për epokën pas Krishtit, ka vlerë edhe për epokën e ardhëshme, ka vlerë mijëra-vjeçare. Dhe kjo, sepse mendja shkencore e Muzafer Korkutit ka arritur të "kridhet"në thellësinë mbi pesë-mijëvjeçare të Shqipërisë e në gati gjithë trevën ilire, kur, shumë e shumë të tjerë, nuk dallojnë dot as aktualen.

Po ku e ka bazën kjo vlerë kaq madhore?

Kam përshtypjen se ka disa arsye. "Geni" i bletës, prodhon mjaltë, ndërsa geni i Muzos, prodhon kulturë. Vërtetë, që bleta është bletë, por se dhe "brumi" i Muzos, është "brumë gruri" e jo "brumë" misri. Dhe ky "brumi i Muzos" u poq në "furrën" e Historisë, duke u dhuruar shqiptarëve "nektarin" e historisë për breza me radhë, duke e sintetizuar atë në tri fjalët madhore: "Parailirët-Ilirët-Arbërit". Ky konkluzion i madh shkencor, i mbrojtur, për herë të parë, nga prehistoriani, profesor Korkuti, me dinjitet atdhetari dhe autoritet professional, e bën Muzon të jetë Muzo, dhe të krahasohet vetëm me Muzon tonë fterjot.

I shikojmë çdo ditë atë grup burrash, që sa shkon ora 9 e paradites, shkojnë, një e nga një dhe ulen bashkë. Kanë gjetur një vend të këndshëm. Atje tek Taverna e Dajtit. Tek ajo lulishtja që ka marrë me qera djali Kardhiqot, Fredi i Zijajve. Janë burra që i kanë kaluar të gjashtëdhjetat.Të gjithë të thinjur, por që të gjithë ecin me trupin drejtë, qiri, siç e përdorim në Labëri për bukurinë e trupit të burrit. Janë të gjithë të syrit, njëri më king (ne duam ta themi me këto shprehjet moderne të sotme), se tjetri. Se bukuria, nuk qëndron vetëm në pamjen e jashtme, por në gjithë ansamblin e burrit. Ata janë të veshur, të pastër, të qetë dhe jashtë mase të sjellshëm, më njëri-tjetrin, po që po, por me cilindo që i takon, që i përshëndet dhe që i shikon. Se tek ata burra ke çtë shikosh.

Janë grupi i burrave të komunitetit fteriot. Por, që para se të jenë të Fterrws sw tyre, janë njërëz të veçantë, që Zoti, sikur u ka dhënë atë mirësinë e veçantë, që nuk para gjendet kudo, në këto kohë: të qënit njerëz shëmbullorë, qytetarë, modelë të edukatës shoqërore.

Nuk ka ditë që ata të mos takohen, të mos ulen aty nën atë strehë ngjyrë qielli, përbri trëndafilave dhe luleve, që Fredi, sikur është përkujdesur që tia u kthejë në kënaqësi muhabetin fteriotëve. Flasin për fshatin e fshatarët, për probleme të komunitetit fterriot, për ndonjë ngjarje, që ata, patjetër, duhet tua bëjnë të njohur, gjithë vëllezërisë fteriote. Flasin edhe për halle të vendit, të pensionistëve e të partive që militojnë. Por flasin para së gjithash, se si, fterriotët, kudo që janë, do të duhet ta kthejnë kokën nga Fterra e tyre e dashur. Në këto fusha i gjen mendjet e atyre burrave ëngjëllorë, të përhumbur duke i shtyrë ditët. Mendojnë për të gjithë, për problemët e çdo të fterritoi, për dasma e vakira, për çdo sebep, për çdo ditëlindje. Për çdo moment të historisë së Fterrës si dhe lidhjen e saj me kufitarët e krejt vendin. Se ata burra nuk merren me llafe. Ndjekin hallet e atyre që kanë mbetur në fshat, por duke e çuar qënien e tyre në Fterrë. Dhe kjo i bën ata, bij të vërtet të Fterrës. E të mos harrojmë që ata mundësi kanë vetëm shpirtin e tyre. Por, shpirti është gjithçka, se gjithçka që nuk fillon nga shpirti nuk është asgjë.

Nuk dëgjon nga goja e atyre burrave, të përgojojnë ndonjë të komunitetit të tyre. Dhe slënë asnjë tjetër tua përgojojë. Se fteriotët e asaj trapezale, por edhe përgjithësisht, kurrë nuk merren me të tilla gjëra që Labëria nuk i ka patur të burrave. Janë të gjithë intelektualë. Dhe kjo, jo vetëm se janë më shkollë të lartë, shumë prej tyre doktorë, profesorë dhe doktorë profesorë. Jo! Por se ata gjejnë mundësi, kohën dhe mënyrat që vendi i tyre, Fterra të mund të përfitojë, qoftë edhe pak nga mendja e tyre.

Dhe duke i parë e njohur, lexues të rregullt të gazetës tonë, "Golëmi", që nderojnë jo vetëm Fterrën e tyre, gjithë Labërinë dhe vendin, na del nga thellësia e shpirtit urimi: Paçi jetë shumë të gjatë, o florinjtë e Fterrës tonë!

(F.J.)

Sapo zbrita në Vlorë, rastësisht më doli përpara Sezai Kofina, i biri i Safetit, të mirënjohur, "Mësuesit të Mërituar", që jetën ia kushtoi mësuesisë. E falënderova për punën e mirë që bën për gazetën "Fterra jonë" me komunitetin fterjotë në këtë qytet. Na bëri përshtypje që Sezaiu e hodhi bisedën tek gjyshja e tij, Daro Dhuli.

- Për mua,- tha ai tërë pathos,- ka qënë një gjyshe e veçantë. E, se mos vetëm për mua !. Gjyshe Darua ka qënë e dashur dhe në lagje. Jepte bukë dhe fukarasë, se nga gjëndja ekonomike gjyshërit e mi kanë qënë mirë. Hysni Trakua ishte i njohur për tregëti. Por ama ishin një familje bujare për të gjithë. Gjyshi, nga që ka ardhur nga Fterra i pari në Vlorë, ka mbështetur tërë fterjotët që erdhën më vonë. Ka mbështetur shumë Dervish Shkurtin, që kishte tetë fëmijë. Ishin vitet 30-të. Gjyshe Darua, mësoi, se nja dy fterjotë, i kishin ndaluar në burgun e Vlorës, ajo shkoi menjëherë dhe u çoi bukë e ushqime. Ishte xhurmete e madhe Nënë Darua jonë. Shtëpia jonë ishte e hapur. Kishte lezet kur vinte Feta Zani me një kalë të bukur në oborrin e shtëpisë. E se mos vetëm Fetahu. Fterjotët që vinin në Vlorë, shtëpinë tonë e kishin strehën e tyre.

Biseda na çoi tek nipërit e stërnipërit e bullë Daros. Kur e pyetëm se sa bëhen, ku janë dhe ku është "përzier" gjaku, Sezaiu na tha: Jemi shumë. Gjashtë, pesë motra e një vëlla, kemi mbaruar universitetin, plus fëmijët tanë. Dhe nisi të na i tregoi me kënaqësi emër për emër.

Violeta, mësuese, motra më e madhe,me Hasanin nga Radhima, ka dy vajza me të lartë dhe djalin mjek. Diana, mësuese,me Bujarin pedagog, nga Kanina, ka të dy djemtë me të lartë. Lumturia, farmaciste,me Ligorim nga Erseka, ka dy fëmijë në të mesme, por që mësojnë dhe për më lartë. Elvira, okuliste, që ju kini shkruar për të në gazetë, me Petritin nga Skrapari, ka vajzën mjeke dhe djalin mësues. Liza, mësuese për anglisht,me Yllin inxhinier, nga Tragjasi, i ka dy djemtë nxënës, që studjojnë.

Ndërsa, vetë Sezaiu, është kryetar i degës në Postën Vlorë, me Zanën mësuese, kaninjote, djalin, Endritin e kanë student në vitin e dytë në Akademinë e Arteve në Tiranë, se vajza, Jonida ka mbaruar për gjermanisht Universitetin Tiranë. Pra,nga "barku" i bullë Daros janë 19 njerëz.

Nuk kemi të dhena për familje të tjera, por një fakt na gëzon. Shihni, dhe nipërit e mbesat, apo brezi i ri i fterjotëve, vazhdojnë traditën, gati që të gjithë të mbarojnë studimet e larta në degë nga më të mirat. Kjo ështe tradita jonë, fterjotët janë të dashuruar pas shkollës, pas arsimit e kulturës. Na gëzoi shumë edhe një fakt tjetër kuptimplot: Asnjë fëmijë,fterjoti a fterjoteje, në Vlorë, nuk është marrë me drogë apo me skafe e as me vese të tjera. Sa mirë ! Është vërtetë kënaqësi.

Kjo është edukata jonë, që është kultivuar në breza me radhë tek fterjotët, që ruhet me dinjitet e ndershmëri qytetare.

Guro ZENELI

1.

Ishte duke u gdhirë dita e parë e qershorit 1940. Në katin e parë të shtëpisë, së Ali Dhulit, në magjerri, Nënë Hafëzja e gdhiu natën pa e pjekur syrin në gjumë. Kishte marrë përsipër të bëhej "mami" nga halli. Dhe ishte në merak të dyfishtë, edhe se çdo ti lindëte Nusja e Feimit, Tikja, djalë apo vajzë, edhe si do te "çitej" me lindjen e fëmijës.

Kur doli djalë dhe Nënë Hafëzja i lidhi kërthizën, dhe kur nëna e djalit, pas dhëmbjes së lindjes, ra në qetesi, atëhere, ajo, Hafëzja, dha sihariqin: U bëra mëmëzote me djalë ! U gëzua tërë shtëpia. Feimi u bë Baba. Tikja u bë Nënë. I vunë emrin Nexhat.

U rrit dhe u edukua në Vijën e Pale, në Bregun e Lleshe, në lagjen ku shtëpitë kryesisht janë dykatshe, në shpatull të njera tjetrës, por edhe ballë për ballë, me themele mbi shtuf e me porta të gurta, që vështrojnë njera-tjetrën, të ndara nga rruga me kadrëm, që, tashmë, në këto vite, kadremi ka lënë vetëm shënjat e tij të lashta, ndofta sa fshati, që janë ribërë aty nga fundi i shekullit të 19-të e janë riparuar herëpashere.

E takova fare rastësisht, në Bulevardin, tek Ura e Dajtit. Kisha vite pa e parë. Malli na kishte marrë. Jeta kështu na ndau. Nexhati e kaloi jetën në Patos, që nga tetori i vitit 1958 e deri në vitet 90-të. Në këto vitet e fundit shkoi në Greqi, në Athinë, siç kanë vajtur mbi 80 familje të tjera fterojte. Atje ka disa vjet që punon e jeton. Është vendosur familjarisht dhe me vajzën e tij, Alketën, se dy vajzat e tjera, po familjarisht, janë vendosur në Itali, Milano. Është i kënaqur nga jeta. "Kam ngrënë bukën e shtëpisë time dhe kam pirë kafen time"-thotë Nexhati.

Ka jetuar me djersën e tij. Punës nuk i ka ngelur borxhli, se e ka kryer përherë me nder, pa spekulluar mbi askënd. E nisi si nxënës në ekonomi për të mësuar zanatin e mekanikut, të cilin e bëri pjesë të duarve të tij, duke marrë kategorinë e 7-të dhe, njëherazi, titullin "Mjeshtër". Këtu në Patos mbaroi dhe shkollën e mesme "Teknikumin e Naftës". Me duart e tij ka kënaqur dhe veten, dhe të tjerët. "Po vuri dorë Nexhati, atëhere flije mëndjen për makinën dhe udhëto i sigurtë", - thoshin shoferët në Patos. Kjo, se Mjeshtri Nexhat e dashuronte profesionin dhe punën e kryente me passion. Nuk dihet numuri i makinave që ka kaluar në duart e tij mbi 30 vjet. Nuk numërohen dot defektet që ka ndrequr Nexhati. I ndiqte pas makinat për defektet që pësonin, në puse të naftës, e deri në Sarandë, e kudo ku ato gjendeshin, brenda, afër e larg Patosit.

I ka respektuar kolegët dhe të gjithë njerëzit, ndaj dhe të gjithë e kanë nderuar. Kujton me nderim Mësues Neimin në që në klasën e parë në Fillore. Kujton shoket e klasës së parë në Fterrë, Agim Kofinën e Bajraktar Mehmetin. Madje, Nexhati ka preferuar që të shkojë me shokë më të ditur se vetja, sepse gjithnjë ka dashur të përfitojë më shumë. Kështu e kishte porositur dhe i ati, Xha Feimi: "shokun zere më të mirë se veten". I bëri dhe e bënë shokë te ngushtë, jo vetëm shumë mekanikë e shoferë, por dhe jo pak intelektualë. Nuk i harron miqtë e tij, inxhinierin Gogo Sava, apo mjekët: Perlat Osmani e Rakip Gjoni, e të tjerë e të tjerë. Ka mirënjohje të veçantë për Ing. Dilaver Shkurtin, për ndihmën dhe mbështetjen që i dha, me dhe për gjithëçka. Kur kujton shoqërinë në Patos, emocionohet. Emocione i jep Fterra, vëndlindja e tij, për të cilën ndjen dhe mall e krenari. "Emri i mirë i Fterrës dhe fterjotëve, më ka dhënë besimin, që dhe unë isha e duhet të isha i mirë",- thotë Nexhati tërë kënaqësi.

Edhe në keto vite në Athinë bën nje jetë normale e të respektuar në shoqëri e në miqësi. Nexhati vazhdon traditën familjare të Gjyshit e të Babait, Aliut e Feimit. Na përmend atë që i shoshte shpesh i Ati: "Miku ha një copë bukë, po namin ta çon në Stamboll". Vlerë i ka dhënë Nexhatit, e jo vetëm Nexhatit, por dhe Zijait, Livanit, Vendimit, Refizesë, ,të gjithëve, vëllezër e motra, madje dhe nipërve e mbesave, Tikja, nëna dhe gruaja, që ka mbajtur tërë jetën peshën e rëndë të familjes së Feimit, dhe me punët në bujqësi, dhe me punët në shtepi. Për Tiken fliste puna. Kush nuk e kujton atë moment kur, duke vjelë ullinj me dorë e jo me shkop, ra e theu shtyllën kurrizore, që me kujdesin e Safet Memit në Tiranë, mundi të shpëtojë e të bëhet mirë.

-Tani, - këmbëngul Nexhati,- dua të vij në Tiranë, se këtu janë dhe njerëzit e mi dhe shumë fterjotë tanë. Këtu tek Vendimi në Tiranë, është dhe Nëna, Tikja, që më ka bërë kokën.

(nga parathënia e librit)

Vëllimi me poezi popullore, është përpjekja e parë e vjershëtorit Servet Dauti ku janë përmbledhur një pjesë e krijimeve të tij të shkruara në vite.

Në këto vjersha të bie në sy dashuria e pakufishme që ka autori për vendlindjen, për Fterrën tonë të dashur, të cilës i kushton disa poezi radhazi. Gjithashtu, autori nuk harron vitet e vështira të fëmijërisë, shokët e tij të vegjëlisë, vendet e bukura të fshatit, stanet e çobanëve, ujët e ftohtë të Ixorit, e të tjera, e të tjera.

Vend të veçantë zenë poezitë për traditat, për luftëtarët e krahinës e të fshatit, për historinë e arsimit e të kulturës, për mikëpritjen e bujarinë e Fterrës, dhe për njerëz të shquar të saj.

Bukurinë e freskinë, këtij vëllimi ia shtojnë këngët e dashurisë, të cilat mendoj se janë nga më të bukurat dhe lexohen me shumë dëshirë. Kjo tregon edhe faktin se autori, edhe pse tani është pensionist, ka patur e ka ndjenja të holla, që i derdh me mjeshtërinë e poetit popullor në vargje, që do të mbeten të pashlyera në kujtesën e lexuesit. Nuk duhet të "zemërohen" as ata, për të cilët Serveti ka thurur vjersha shoqërore e humoristike, të cilat, siç dihet, kanë qenë në traditën e bukur të bejtexhinjve fteriotë.

Në redaktimin e këtij vëllimi, jam munduar që gjithçka të bjerë era Fterrë, duke ruajtur stilin e vargjet e shkruara nga Serveti, duke lënë edhe fjalë e shprehje që përdoren në fshat, duke sakrifikuar ndonjëherë dhe ortografinë, për hir të vargut e të rimës. Këto , shpresoj, do të kuptohen drejtë e jo si mungesë serioziteti.

I uroj Srvetit suksese të mëtejshme dhe jam i bindur se në të ardhmen do të kemi prej tij edhe botime të tjera.

Bardhyl Xhama

-Shkrimtar-