AI QË MËSOI NGA JETA DHE PERBALLO JETEN ME URTESI

Jeta nuk është fushë me lule. Madje as ka qënë e as mund të jetë e tillë. Mënçuria e popullit thotë: "Pa halle mos na lëntë, por hall mbi hall mos na dhëntë”! Por i mirë dhe i zoti është ai që di të përballojë detyrat e hallet e jetës, dhe të shkollimit, dhe të ndertimit të familjes, dhe të punës që mba jetën, dhe të rritë e të edukojë femijë, dhe të dijë të ndërtojë shoqëri e miqësi, dhe të jetë njeri midis njerëzve, e qytetar midis qytetarëve.

Rexho Kurupi është një nga fterjotët e veçantë që, dhe i ri, dhe burrë, dhe tani në moshën e tretë; madje që kur ngeli jetim pa nënë dhe i varfër ekonomikisht, arriti të mbijetojë, të studjojë, të shkojë në shkollë në Tiranë, madje deri dhe për studime të larta në Gjermani. Arriti të bëhet dhe inxhinier me emër në gjeologji, special­ist i zoti dhe drejtues i aftë, punonjës politik i shquar për kohën në të cilën jetoi.

Në filozofi ka një mënçuri që thotë: Të gjithë jemi prodhim i kohës që jetojmë. Edhe Rexhua kështu ka qënë e kështu është. Madje kështu kanë qënë e kështu janë fterjotët tanë të mirë. Sigurisht, si të gjithë të mirët e shoqërisë. Ose, më saktë, si pjesa e kultivuar dhe e civilizuar e njerëzve të përparuar, që kanë dashur e duam të renë, që e përqafojnë dhe punojmë për atë që është përparimtare.

Na erdhi kjo rezyme në kujtesë në ditën e lindjes së Rexhos, ditë që frymëzoi këtë shkrim në këtë 70 vjetor të ditlindjes së tij, në 10 maj të këtij viti. Kjo është një arsye më shumë që ne t'i urojmë: Të rrojë sa më gjatë! Se njerëzit e mirë gjatë duhet të rrojnë; se është mirë dhe për familjen, dhe për miqësinë, dhe për njerëzinë. Deshëm t'i uronim edhe në një "ceremoni", por Rexhua s'na lejoi që s'na lejoi të organizonim një aktivitet të tillë.

- Unë,- na tha, - do të bëj "gabimin" e Safet Memit, që është shumë e më shumë se unë. Edhe Safeti këtë "gabim" bëri vitin e kaluar, kur kishte ditJindjen në 80 e ca vjetor.

* * *

Tani Rexhua është thinjur. Edhe flokët i ka rënë jo pak. Madje flokët kanë filluar t'i bien që në rini. Është çështje trashgimnie, e ndofta dhe çështje hallesh. Nëna e tij e la jetim kur sa ishte bërë 10 vjeç. Ajo vdiq se u thye në kryqe, kur ngarkoi ritën e vajit nga shtëpia e Qazos për në Rimin e Kurupe. E qau siç qan fëmija Nënën. Fëmija qan për Nënën, dhe kur ajo ikën nga shtëpia për në punë, por nuk merret dot me mend se sa i qan zemra fëmijës kur Nëna i ikën përjetë.

Në ditët e para një e më dy i shkonte dhe tek varri, duke qarë e duke u lutur: Nënë! Ku më le mua? Apo deshe më shumë Saimenë? (Saimeja ishte motra e tij që kishte vdekur 6 vjeçe). Dhe ngashërehej e ngashërehej tek koka e varrit, deri sa dikush vinte e mirrte nga Ngurrëza dhe e binte në Kurupaj. I ati, Arifi, nuk i thoshte dot asnjë fjalë, veç e fuste në gjoks, duke e shtërnguar fort e më fort e duke i thënë: Të ka xhan Baboçi. Ndaj mos shko më vetëm tek varri, se do të vemi bashkë. Por fëmija 10 vjeçar "harronte" e shkonte, se e digjte malli për nënë Rakibenë. Ndaj dhe humbja e Nënës mbeti pikëllimi më i madh në jetën e Rexhos.

Ishte viti 1946. Jeta e imponoi Arifin te martohej. Mori për grua Manushen. Kështu, Rexhua u bë me njerkë, një emër që dhe kur e dëgjon të shqetëson. Por zemra e lënduar e Rexhos e bëri Manushen "Nënë të dytë", se dhe njerka e bëri Rexhon "djalë të parë" të saj, As Manushja s'i vrejti vetullat me Rexhon e as Rexhua nuk i ngrysi vetullat me Manushen.

Mësues Neimi i bërtiste në shkollë se Rexhua një ditë shkonte në shkollë e një ditë shkonte me kecër. Kështu bënin dhe disa nga shokët e tij të fëminisë, si Musai e Serani. Himet Maçi e bëri pjesëtar të shtëpisë së tij. Qullash hanin Hasua e Musai, me ta bashkë hante dhe Rexhua. Me gjithë se në fukarallëk, Xha Himeti nuk e gremisi një herë gojën e nuk e theu njëherë zemrën. Eh,- thotë Rexhua,- sa zemërbardhë ishte ai njeri!

Gjyshja, Hankua dhe i ati, Arifi, një ditë behari i thanë: Sivjet do të vesh në shkollën unike, se nuk do të vuash dhe ti si ne. Dhe kështu u bë. Rexhua filloi shkollën 7-vjeçare në Kuç. Mirpo Arifin shteti e mori tre muaj ushtar në Vlorë. Fëminia iu bë më e vështirë. Tani i duhej të ndërpriste shkollën. I duhej të vente me bagëti, se dhitë mbetën pa çoban. Mirpo gjyshe Hankua i tha: Me dhi do të vete unë gjyshja jote, se ti, o Bir, do të vesh në shkolJë. Kështu bashkë me Ahmetin dhe Hulësiun vazhdoi dhe mbaroi 7-vjeçaren e Kuçit. Të tre së b.ashku banonin në një dhomë të shkollës. Zjarrin e ndiznin në një karrocë dore, bërë si vatër me baltë e gurë. Lexonin nën dritën e kandilit apo fenerit me vajguri. Këtu u miqësua dhe me shokët e klasës, kuçjotët Hasan Luçi e Shyqyri Alia.

- Tani që mbarove mirë me mësime, do të vazhdosh dhe shkollën e mesme në Tiranë, - i tha i Ati. Meso për vete e... lena ne...se ne këtu kemi për ta ngrysur jetën.

Dhe kështu vjeshta e vitit 1951 e gjeti në "Politeknikumin 7- Nëntori", në degën minerale. E zgjodhi këtë degë, se këtë degë kishte zgjedhur dhe Vehapi i Xha Nedinit, me shtëpinë ngjitur pranë. Tani Rexhos iu shtua me shumë zelli për të mësuar. Ky zell e bëri që, pas katër vjetësh, diploma e tij të firmosej nga Ministri i Arsimit të asaj kohe, Ramiz Alia. Edhe nevoja ekonomike, edhe sipas thirrjes që iu bë, nisi punën në pikën gjeologjike në Kamë të Tropojës, ku punoi 3 vjet rresht.

Por Rexhos tani i ishte shtuar "oreksi" për shkollë të lartë. Kriteret i plotësonte më së miri. Mehmet Rama e ldris Mulosmani, të parët e rrethit Tropojë, i dhanë bursë jashte shtetit. Dhe djali i Xha Arifit, Rexhua erdhi dita t'i hipi aeroplanit e të shkojë në Laipsig e Saksoni për studime të larta, ku studjoi tre vjet. Por "politika e kohës" e ktheu në Tiranë. Ndërprerja e bursës në Gjermani mbetet dëshpërimi më i madh në jetën e tij. Tashme Rexhua edhe ishte martuar. Ndaj iu desh që edhe të punonte edhe te studjonte në Universitetin Tiranë, po për gjeologji. Këtu iu gjëndën Ali Progri dhe Ismet Elezi. Ndaj u fut në punë në laborator në Universitet, ku vazhdoi dhe studimet e rregullta. U emrua si bashkëpunëtor shkencor. Ishte dhe student, por ishte bërë edhe burrë, edhe baba. Kultura gjermane iu bë baze e shëndoshë për sukses e për progres. Se jeta është rregull.

Dhe vitet ecnin. Bashkë me to përparonte dhe Rexhua, se tashmë i kishte kapërcyer vështirësitë më të mëdha. Tani ishte bërë zot i vetes, ishte inxhinier gjeolog i zoti për minerale të rralla apo të çmuara, madje kishte fituar dhe emër, duke studjuar tërë zonën shkëmbore e ranore. Studjoi rërën e bregut të detit nga Velipoja në Vjosë dhe deri te shkëmbinjtë rrënjësor, nga dalin metale të çmuara, metale të rralla. Rëra duket e thjeshtë,- argumenton Ing. Rexho,- por nuk është aq e thjeshtë. Drejtoi me aftësi ekspedita të rëndsishme. Drejtoi sektorë prodhimi. Drejtoi, si sekretar i Komitetit të Partisë, pesë miniera bashkë: Valias, Krrabë, Mushqeta, Mëzez, Priskë, që kishin një armatë inxhinierësh me 5-6 mijë punëtorë. Dhe Rexhua ia doli punës faqebardhë deri sa doli në pension në vitin 1990.

Rexhua në 70 vjetorin e ditlindjes së tij, e kthen kujtesën në vite. Jetën e ka të pastër si ujët e Ngurrëzës, ku pi një fshat i tërë. Kujton vështirësitë në femini e në rini. Por më vonë kujton dhe gëzime. I pari gëzim është krijimi i familjes. Gëzim të veçantë ndjeu kur u bë baba me vajzën e parë, Melin, më 2 nëntor 1958, kur ishte student në Gjermani, duke lexuar telegramin e dërguar nga Refiku prej Tirane. Jetës së tij i ka dhënë gëzim Zarifeja, gruaja e tij, e cila iu përkushtua Rexhos, Amelisë, Markelinës dhe Djalit, Auronit, ashtu siç iu përkushtua dhe luleve në serën e kopshtit botanik në Tiranë për 25 vjet, pa ndërprerë një ditë. Tani mbetet e pasionuar pas nipërve e mbesave dhe luleve në shtëpi, që u flet me emra latinisht

Kujton Rexhua momentin kur pranoi emrin Ameli, që ia propozoi një student jordanez në Lajpsig, që kishte me këtë emër motrën e mirë të tij, ashtu siç i vjen ndër mend Markelina kur mori emrin arkeologjik që u zbulua në Apol1oni në 1963 dhe djalin që ia caktoi Hamleti, emrin Auron.

Gëzim ka ndjerë Inxhinier Rexhua sa herë zbulonte diçka në thellësi të tokës, por dhe sa herë bënte mirë për këtë ose atë njeri. I bëhet zemra mal kur i mbushet shtëpia me nipër e mbesa, me dhëndurrët, Feksorin e Besnikun dhe nusen e Auronit, Aferditën nga Gora, bijën e Bexhetit, që të kënaq dhe me bejte gëzimi. Te Rexhua gjen harmoni me nuse e dhëndurrë, me krushqi e miqësi, me fterjotë e me shoqërinë e tij të gjërë. Është kjo harmoni që e bën të jetë i gëzuar me jetën e tij të ndershme e të thjeshtë.

Rexhua ka vepruar mirë e për mirë, madje nuk e prishte as me atë që ishte i lig. Nuk thonë kot: bëmë, o babë, të të ngjaj. Se Rexhua është biri i shquar i Arif"dedesë" ..

Punoi me nder, pa bërë kurrë zhurmë, pa ia bërë në asnjë çast vetes "me sy". Bilanci i 70 vjetorit të ditlindjes së tij tregon se ka qënë i ndershëm dhe i drejtë me veten dhe me të tjerët. Ndaj Rexhua nuk ka asnjë vërejtje, qoftë dhe shoqërore, e asnjë lloj mase ndëshkimore, as në punë e as në jetë, kur, atëhere, ishte vështirë të shpëtoj e "pa u lagur".

                                                                               Guro ZENELI

TARO  E  SHEMRAT

Tregim nga  Hektor Veshi

     Taroja, Taro Banushi i thirrnin nga emri i babait, pasi mbiemrin e kish Alikaj, shkoi bashkë me familjen emigrant ekonomik diku në trevat e Turqisë aziatike. Kish me vete gruan, Zemanen, vajzë e dalë nga një derë e mirë e fshatit  Kuç në Kurvelesh dhe katër fëmijë, të gjithë djem në moshë nga gjashtë deri në gjashtëmbëdhjetë vjeç. Shpresoi t’u siguronte jete të mirë atje ku shkoi. Por gjeti hidhërimin e pakufishëm.  Fëmijët iu sëmurën shpejt, nuk u muarr vesh  arsyeja,  pasi në fshatin ku ishin vendosur  mungonte  ndihma mjekësore. Duke filluar nga më i vogëli vdiqën njëri pas tjetrit tre më të vegjëlit. I varrosën vetë me dhimbje të papërshkruar në një tokë moçalore të nëmur nga natyra se zot ishin miskonjat e gjithfarë insektesh. I dhanë mallkimet asaj toke dhe sikur të arratiseshin, rrëmbyen djalin e madh e u nisën të ndjekur nga kuçedra-vdekje për të arritur një ditë e më parë, një orë e më parë, në fshatin e lindjes, në Çorrajin malor, ku i kishin lindur fëmijët e ishin rritur vetë me bukë misri të ëmbël e ajër të pastër të shëndetshëm. Por, o Perëndi, ç’fatkeqësi! Kamxhiku i dhimbjes prindërore pa kufi ra edhe një herë mbi ta: Në rrugë e sipër, mu në tren, iu vdiq edhe djali i madh gjashtëmbëdhjetëvjeçar! Të pikëlluar sa nuk kish ku shkonte më, e varrosën diku, në stacionin më të parë ku ndaloi treni, sepse pagesën që kërkohej për në varreza nuk e përballonin dot. Morën trenin tjetër, pa pyetur e pa ia mësuar as emrin vëndit ku hapën varr e vunë në tokë të huaj djalin e fundit, më të madhin.

   I        shin të hidhëruar sikur t’i kishin të thyera këmbë e duar e sikur nuk kishin më as zemër as gjak, veç mëndjes prej somnambulësh, që megjithatë i drejtonte saktësisht në kthimin për në shtëpinë nga ishin nisur jo më shumë se një vit më parë.

            Kur erdhën në fshat, në Çorraj, sipas zakonit, nuk mbeti asnjeri pa u shkuar në shtëpi. Për habinë e të dyve, të gjithë, vizitorët, dhe njerëzit e fisit e miqtë sa hynin , në fillim u thoshin “mirëseardhët” dhe pastaj vazhdonin me ngushëllimin “vetë shëndoshë” ose “Zoti u dhashtë durim e besim”. Dikush tregoi se atë çift e kishin martuar prindërit me shkuesi kur ishin të vegjël, afro pesëmbëdhjetë vjeçe nusja dhe jo më shumë se tetëmbëdhjetë vjeç dhëndërri. Por të dy të gjatë, truplastarë, shquheshin ndër shokë e shoqe për nga bukuria. Në fakt Tarua, kur u kthye nga kurbeti i pafat, tragjik për fëmijët e vet, ish burrë tridhjetë e shtatë vjeç dhe e shoqja, Zemania nuk i kish kaluar të tridhjetë e katër vjetët.

Pas disa muajve, kur kish kaluar periudha e ngushëllimeve dhe e mirëseardhjes nga të gjithë bashkëfshatarët e miqtë, Zemania veshur e tëra në të zeza, vendosi një ditë të shkonte në shtëpinë e prindërve, në Kuç. Kish menduar t’i jepte fund jetës bashkëshortore. E ndjente veten të “pafat”, siç thosh vetë për të mos pasur as familje, as fëmijë! Pasi kish qëndruar nja dy ditë tek prindrit, babai dhe nëna e saj e pyetën:

I ke marë leje Taros për të qëndruar më shumë këtu, në derëbabe? Se na kemi ca zakone që nuk e lëme familjen pa kaluar një vit nga vdekja e fundit dhe në çdo rrethanë vajza qëndron pranë prindërve vetëm pak ditë.

            Me gjysëm zëri e kokëulur, mbështjellur me shaminë e zezë sa mezi i dukeshin sytë, Zemania u tha prindërve se nuk donte të kthehej më në atë shtëpi. Ata e qërtuan rëndë. Ajo u tha se mbase kish qenë vetë fatkeqësia si për burrin dhe për fëmijët jetëshkurtër. Lotët i rridhnin çurk faqeve e i njomnin mbështjelljen e shamisë së zezë në gushë. Prindërit panë njëritjëtrin në sy dhe nuk iu përmbajtën lotët. Thirrën djalin, Sinon dhe i treguan si mendonte motra e vet, Zemania. Kur ata i thoshin të shkonte persëri në shtëpi se jeta vazhdon dhe ajo kundershtonte, vellai Sino nuk u përmbajt dot. Siç e kish në dorë kërraben e dhenve prej dru thane me pak gunga, i ra lehtë së motrës mu në kokë. Të shkosh, i tha, se djalë si Tarua dhe burrë për ty nuk ka tjeter në Kurvelesh të Poshtëm!.

            Pa mbaruar fjalët, asaj i plasi gjaku mbi ballë, i rrodhi mbi vetulla e po i shkonte në sy. Të alarmuar e ulën Zemanen në nje stol druri, fron i thoshin, i hoqën shamitë nga koka, po ç’të shihnin?! Asaj i ishte çarë nje pjesë e lekurës sikur te ish dashur t’ia ripnin deri mbi ballë! I dhanë ndihmën e duhur mjekësore ne spitalin dhe pas një ditë, e hypën në një mushkë Me një shoqërues, e përcollën deri tek i shoqi ne fshatin e vet, në Çorraj.Kjo ngjarje nuk do të ishte marrë vesh nga të tjerë jashtë familjeve të Taros e Zemanes, po të mos bëhej të dielën më të afërt një dasëm në fshatin fqinj, karshi Çorrajt, në Fterrë. Kushëriri i Taros, Idris Hizmoja martonte djalin.

Kur erdhi Tarua me nusen, të gjithë e pritën të ngritur në këmbë në odën e shtruar me qylymë. Dikush diç tha për ta ngushëlluar, me që nuk e kish takuar dot më parë. Por Tarua iu përgjigj: “Sonte, kemi ardhur në këtë shtëpi për gëzim. Një çift i ri do të fillojë jetën bashkëshortore e do të lindë fëmijë… Ai e shpuri fjalën menjëherë atje ku i dhimbte plaga, por pa e treguar dhimbjen në sy të miqve e kushërinjve. Për të gjithë, në radhë të parë për të zotin e shtëpisë, ato pak fjalë, sollën lëhtësim.U ulën mbi jastëkë të mbushur me kashtë në të katër anët e dhomave të shtëpisë. Për ta gjallëruar sadopak darkën, trokitën gotat duke uruar me zë “gëzuar”.

Por heshtja ra përsëri. Dikush e ndryshoi urimin duke rinisur trokitjen e gotave të shoqëruar me fjale urimi për çiftin e ri. Përsëri dasma vijonte e shurdhër. Shurdhërinë sikur e shtonte edhe më tepër drita e mekët e dy llampave me vajguri që i jepnin dhomave edhe një aromë të rëndë. Labit i duket sikur është në rast morti e mezi duron po të ndjehet i detyruar të mos këndojë pikërisht në dasëm, ku siç dihet, “dy martohen, gjithë të tjerët tërbohen”.Por kishte arsye. Ishte bërë si ligj i pashkruar që, mbi dhimbjen e fatkeqësisë së një të afërmi, madje edhe te nje bashkefshatari, nuk dilet duke kënduar në se nuk gjendet mundësia ta japë lejen vetë fatkeqi ose t’i kërkohet leje atij. Ky zakon me fuqi ligji vazhdon edhe sot në fshatrat tona. Kur ai pyetet dhe jep lejen, (si rregull nuk refuzohet), “hapet kënga”.

Tarua i dinte mirë këto zakone por, zemra e plagosur, e mbante peng. U mat me vete ç’mund të bënte. Priti jo pak se ndofta i kërkonte dikush leje të hapte këngën. Por vuri re mirë heshtjen, heshtjen pyetëse përzier me një dhimbshuri që dukej sikur shihej qartë në fytyrat e dasmorëve edhe në atë dritë të mekët të llampave të vajgurit. Pasi fërkoi disa herë mustaqet dhe mjekrën e gjatë, duke vrojtuar si nën vetulla të gjithë sa ishin ulur për rreth sufraneve të rrumbullakët, mbushur me mish të pjekur, vuri duart në gjunjë dhe, hop, u ngrit në këmbë.

-.Hajdeni, hajdeni t’ja marrim një valleje!, i ftoi të tjerët. Një gëzim përqethës i përfshiu të tërë dhe nxituan kush e kush t’i shkonte pranë e ta zinte për dore .Të gjithë donin të ndiqnin vallen që po merrte ai, Taro Banushi, kushëriri i helmuar nga vdekjet radhas të të katër fëmijëve!

 Po cilës këngë do t’ia merrte vallë?! Se, ato të zakonshmet, që i dinin ata, me të cilat hapen dasmat, nuk i pergjigjeshin këtij momenti. Nuk vonoi dhe vetë ai ja nisi një bejtje të re, të padëgjuar kurrë nga ata dasmorë, as nga gjyshstërgjyshërit e tyre:

“Ju shokë, ju shokë/ ju shokë çudi do bëni;

Ju shokë çudi do bëni/ si lot Tarua nga vëndi;

Si lot Tarua nga vëndi/ se nuk ishin çpime gjëmbi;

Se nuk ishin çpime gjëmbi/ ishin katër mina shkëmbi!…”

            Në vargun e fundit, zëri i Taros u mek dhe gjunjët nuk i mbajtën dot më. Por vetë kushëriri, që e kish zënë për dore qysh në fillim të valles, iu lut pranë veshit : “Burrërinë e tregove me ngritjen në valle e fjalët-gjyle që këndove! Tani mbahu ose ulu!” Tarua u ul në vëndin ku ishte më parë. Burrat dhe shumë gra që festonin ne heshtje deri në atë moment në dhomën ngjitur, i erdhën pranë njeri pas tjetrit. Duke i dhënë dorën, e falënderuan dhe i uruan “jetë e fat!”. Kusheriri i tij Idrizi, e falënderoi duke ia fshirë lotët në atë heshtjen pasuese, plot respekt nga tëgjithë. “Pse shaka është kjo?! Të rrallë janë burrat që bëjnë këtë që bëri im kushëri, Tarua”, thoshte duke kaluar nga njeri sufran te tjetri e nga dhoma e burrave në atë të grave.

            I kujtojnë edhe sot në Fterrë e në Çorraj ato vargje të paharruara, sidomos kur bisedohet për hallet e emigrantëve.

…Afro një javë pas dasmës, kushëri Idrizi i erdhi Taros në shtëpi në Çorraj. Si kushëri i dhëmbshur, i qau hallin edhe një herë çiftit të mbetur duarthatë nga ai pak kurbet me të vërtet i nëmur! Biseduan hollësisht se si mund t’i vihej sadopak një farë melhemi plagës së tyre të thellë. “…Se ngjarje, në mos aq të hidhura, të ngjashme me të tyre, kanë ndodhur e do të ndodhin në këtë botë jallane”, tha ai. Të dy bashkë, burrë e grua, e dëgjonin me respekt e vëmendje çdo fjalë të tij. Zemania kish lidhur fort në kokë njerën shami që ia zinte edhe gjysmën e ballit dhe, sipër saj, kish lidhur lirshëm, si çdo grua labe, një shami tjetër sterrë të zezë. E ulur në fund të vatrës, ngriti kokën e u tha prerë kushëririt Idriz dhe të shoqit, Taros:”Unë në këtë shtëpi do të vdes. Banore nën çatinë e saj. Nënë e ndonjë fëmije tjetër nuk bëhem dot! Taron, e di vetë Perëndia sa e kam dashur qysh në fillim…Ai ështëi ri, është edhe i lirë nga unë të marrë një grua tjetër e të bëjë fëmijë me të. Pranoj të jetoj si shemër, të bëhem nënë e dytë për fëmijët e tij, për nder të derës së Xhelajve nga kam ardhur…”

Nga fjalët tërë dashuri të kushëririt dhe nga ato tërë dhëmbje të nuse Zemanes së vet, Tarua nuk po fliste dot. Atëhëre kushëri Idrizi i bëri një propozim konkret: Martohu me Hatixhenë e Skëndajve, i tha. Eshtë vajzë e shkathët, e mënçur dhe nga derë e mire, siç e di edhe vetë ti.

Pasi e peshuan nga çdo anë, gjatë një viti të tërë dhe dëgjuan edhe njerëz të ligjit për ta ditur në se lejohej apo jo të martohej një burrë me grua tjeter, pa u ndarë ligjerisht me të parën, vendosën: Tarua mori nuse Hatixhenë. Ato, dy gra, për vite e vite me radhë u panë në fshat përherë bashkë, në punë e në mbledhje fshati, në vizita te miqtë e në mulli për të bluar drithin. Zemania gjithmonë e veshur me të zeza, me kuti duhani në xhep e dy shami të lidhura në kokë, Hatixheja me rroba ngjyrë kafe ose të kombinuara me të zeza. E, po të shkoje në shtëpinë e Taro Alikajt, do të dëgjoje fëmijët t’u drejtoheshin si njerës edhe tjetrës:” Nëno, dua…”. Hatixheja që i lindte u jepte qumësht në gji, Zemania i përkundte e i ushqente duke i mbajtur në pëqi.

Vetëm pas vdekjes së Taros dhe dy grave, e morën vesh në fshat se dy gratë ishin shemra dhe Taro kish qënë burri i dikurshëm i Zemanes, babai i katër fëmijëve të humbur dikur, diku larg në kurbet. E kishin njohur vetë si babai i shtatë të tjerëve, të lindur me Hatixhenë, të rritur aty në fshatin malor, të gjithë të shëndetshëm e të bukur.

            Taro vdiq pa pritur kur sapo kishte lindur fèmija i shtatë, djalë. Askush nuk e mori vesh nga goja e tij se cilën plagë kish më të thellë, atë të fëmijëve që kish lënë dikur atje larg nën dhè të huaj, apo shndërrimin e të dashurës së parë në trung të zi, që tretej e tretej, duke nxjerrë tym duhani, si një trung peme që digjet pa flake, gjatë një jete të tërë!

                                 Prof.Dr. Hektor VESHI 

Prill 2004

AI,... XHA ABDYLI... MIKU I SHUMË FTERIOTËVE

E kisha parë me dhjetra herë, ashtu të heshtur, paksa të kërrusur, tek ecte me hap të ngadalshëm ai njeri trupmadh, që vitet e jetës e kishin rënduar e rënduar. E kisha parë edhe më shumë në veprimtari të rëndësislm1ë, që s'dinte të fliste për vetë, me gjithë se "Hero i Popullit", por për punën dhe për të tjerët. Gjuha i shkonte te shokët partizanë, te dëshmorët e luftës për liri. I kujtonte me mall zemre heroizmat e tyre. Ishte fund-vere. Atë ditë qe, disa bashkëmoshatarë, bashkë me ne ca të rinj, kishim ardhur nga Fterra, në shtëpinë e tij, në Kuç. Xha Abdyli e gjetëm vetëm, se e shoqia për pak ditë kishte zbritur në Vlore, ndërsa fëmijët e tij i kishte në Tiranë

U gëzua shumë kur te dera hynë bashkëmoshatarë të tij fteriotë, me të cilët i shkuam në shtëpi. Na priti buzagas e me humor. I u bë qejfi për miqtë që i "zunë" derën. Vërtetë në Tiranë ata takoheshin më shpesh, madje këmbenin dhe telefonata, por këtu ishim në Kuç. Ndaj takimi ishte dhë më i gëzueshëm. Bisedonin bashkëmoshatarët. Muhabeti gëlonte. E përse nuk flitej. E cilin nuk kujtuan...

Pas pak u ngrit. Hapi frigoriferin. Nxori mish të pjekur që ia kishin dhënë një ditë më parë në Valth të Golëmit, ku kishte shkuar për të përkujtuar Heroin e Popullit, Themo Vasin. Në tavolinë vuri dhe djathë, gjizë e domate. Nuses që ishte me ne, i tha: tani moj bijë, ngreu e përgatiti këto që na zuri hera.

U shtrua tavolina. Na ftoi të fillonim të banim. Ndërkaq mori dhe dy pjata të tjera me mish të pjekur e ushqime të tjera. Pastaj ngriti gotën e rakisë dhe uroi. Urimi i xha Abdylit, shtoi urimin e miqve...

Pashë me ngulm atë burrë të thinjur, duke menduar se si ky burrë kishte shkelur gati çdo skaj të Shqipërisë në vite lufte e ne vite pune. Madje gjatë Luftës Antifashiste kishte shkuar përtej kufijve shtetërorë, dhe në Kosovë e Metohi, për t'i çliruar nga pushtuesit nazistë. Ky burrë, ky mik i fteriotëve, ky mik i bezhanajve, madje dhe i Refikut tonë, nuk e kishte kursyer kurrë veten pë të kryer detyrat e ngarkuara, duke qënë i pari në salaifica dhe që nuk ishte thyer edhe kur në prehrin e tij mbante shokët e rënë në luftë, duke i lënë amanetin e fundit, një porosi për nënën, për babain, për... tani ishte bërë gjysh e mbi gjysh.

Kur erdhi makina që do të niseshim për në Vlorë, ne edhe kafet i kishim pirë. U ngritëm. Por bashkë me ne u ngrit dhe xha Abdyli. Ne e lutem të qëndronte në shtëpi. Por kjo nuk ishte e mundur. Erdhi me ne. Na përcolli deri te makina. Takoi shoferin të cilin e njihte.

- Hajde, moj bijë - i tha nuses,- dhe hip këtu përpara, se ke femijë të vogël ti, se rruga është dhe e gjak dhe jo e asfaltuar.

Kanë kalur më shumë se dy dekada që nga ajo ditë. Fëmija është rritur. Shumë nga ata që ishin në atë drekë në atë shtëpi, nuk janë më. Edhe Ai po ashtu, ka ndërruar jetë. Por, vlerat njerëzore të atij njeriu, të atij heroi, të Abdyl Hakiut, mikut të shumë fteriotëve, nuk harrohen.

                                                                               Petrit BEZHANI

DIÇKA PËR "BOÇON", MULLA FETANIN

Një kapriçio e rastit, e shfaqur në një moment të veçantë të jetës, e bëri Sulo Zanin, në moshë të thyer, i ve dhe pa djalë, të martohet në "pleqëri". Kur ende po përjetonte pikëllimin për humbjen e trashgimtarit të vetëm, në Qafe të Kalldrëmit kalonin dy gra, të cilat, duke dëgjuar "dongun" e orës së murit të shtëpisë së Sulos, thanë: e kujt do t'ia lërë: shtëpi, mall e gjë, tani që mbeti pa bina dhe iu shua dera?

Te Sulo Zani, që i dëgjoi këto fjalë, në qënien e tij gjal1oi sedra. Nuk duhej shuar dera! Ndaj u rimartua. Dhe nga kjo martesë lindën dy djem, Fetani e Neimi. Njëri u bë hoxhë me emër dhe tjetri mësues i shquar. Në thelb edhe hoxha është mësues, por që jep dije për fenë. Ndërsa mësuesi, të hap sytë e të bën të nxësh dije shkencore, dijet e jetës.

Fetani, pasi u bë hoxhë në Janinë, u caktua në Delvinë, ku gjeti dhe miqësinë e të Atit dhe iu duk se zuri vendin etij. Delvinjoti, Jaho Çino ishte një nga miqtë e dëgjuar të Sulo Zanit. Ato që përfitoi në Janinë dhe, si hoxhë në Delvinë, u përpoq t'i transmetonte te të tjerët, dhe në Fterrë e te fterjotët. U fliste në Fterrë për ato që kishte parë e jetuar në Janinë e Delvinë. Mendonte e përcillte ato që ishin përparimtare.

Kur i erdhën nga Delvina për ngushëllim për vdekjen e të Atit, Fetani priti miqtë e Babait sa më mirë, me respekt e edukatë. Pas një kohe të shkurtër të qëndrinit në Fterrë, shkon me punë në Armen të Vlorës, ku punoi si "mësues", veprimtari të cilën e vlerësoi inspektori Jani Minga. Por kërkesat për të bërë shërbesa fetare e bënë që të rikthehet në funksionin e Hoxhës, në fillim, po në Annen, në Kropisht e Mavrovë. Pastaj, mbi 35 vjet, kreu detyrën e hoxhës në fshatin Gjorm. E njohu dhe e respektoi tërë kjo krahinë. E thirrën: "Babë Hoxha" i Gjormit. Ndërsa fterjotët i thoshnin "Mulla Fetani".

E respektoi tërë zona,jo vetëm se u bënte shërbesat fetare me ndershmëri e me besin te Zoti, por edhe se "Babë Hoxha" i Gjormit u

gjëndej njerëzve në të mira e në të këqia, për më tepër në halle e fatkeqësi. Predikonte mësimet fetare dhe harmoninë midis njerëzve, se ky ishte vullneti i Perëndisë. Mirësia është udha e Perëndisë, e liga është e të Paudhit. Virtyti është për njeriun e mirë, vesi është për të ligun. Kështu thoshte shpesh Mulla Fetani.

Kur, disa të sëmurë i shkonin për t'i shëruar me "duva", Mulla Fetani i këshillonte të shkonin te Mjeku apo te Farmacisti në Brataj apo deri në Vlorë. Madje kur një grua këmbënguli për duva që të bënte një djalë, se kishte disa vajza, Fetani e bindi atë se kjo ishte punë e Zotit, dhe jo e duvasë së Hoxhës e nuskës së Priftit. "Po të bëhej djalë me duva, moj bijë,- i tha Mul1a Fetani,­ atëhere dhe unë do te isha bërë me djale e nuk do të rrija me një vajzë".

Ishte vetë Fetani, që me kembenguljen e tij, megjithëse ishte hoxhë, në kundërshtim dhe me traditën fetare në Fterrë, futi rakinë ne dasmën e nipit të tij, në 1958, duke këshilluar: Pini, po me karar, se Pengameri ka dënuar harrëmen.

Fetani lexonte dhe gazetat, lexonte dhe libra patriotike. Kishte mbajtur miqësi me Jaho Maton, me Hiqmet Shehun, Safet Kofinën, Remzi Maton e Nail Bezhanin. Dimë që ka shkëmbyer letra dhe me Ismet Elezin, Shefki Mitën e Fiqret Fterrën. Donte të dëgjonte mirë e më mirë për fterjotët kudo që ishin. Gëzohej që fteljotët shkolloheshin. Në shtëpinë e tij në Gjorm hynin e dilnin herë pas here, jo vetëm fterjotët e banorët e Gjormit, por dhe të tjerë e të tjerë. Dera e tij ishte hapur. Si i priste, ashtu e prisnin Fetanin dhe në Fterrë, dhe në Lumin e Vlorës, madje dhe në qytetin e Vlorës, kur shkonte te Hysni Trako, Daro Dhulja a diku gjetkë.

Si njeriu i Zotit, Fetani as nuk gënjente e as nuk mashtronte, sepse ai kishte bindje fetare, por ama jo me verbëri. Se ishte besimtar i tillë, ndaj dhe ishte nënkryetar për Vakëfin në rrethin e Vlorës.

Pavarësisht se e kisha gjysh, unë e njoha nga afer, kur ai vazhdonte të ishte hoxhë në Gjorm e unë mësues, po në Gjorm. Ne nipërit e mbesat e tij i thërrisnim "Boço". Na donte shumë, por dhe ne e donim se ishte për t'u dashur. Ndaj dhe i obliguar e në nderim për të, unë, si nip i tij, shkrova këto rreshta, duke dashur të tregoj se, dhe "Boçi" ynë, ishte një fterjot: i ditur, i drejtë, me mirësi dhe me bujari. Ndaj Fetan Zani mund të vendoset midis atyre fterjotëve, me të cilët krenohet Fterra dhe fterjotët.

                                                                                  Hulësi HIZMO

NJERIU I MIRË

- Shënime, 1959 – ­

Shkova në repartin e përgatitorit. U befasova. Vetëm heshtje. Punëtorët punonin duke u përlotur, nën refrenin e zhurmë së makinave, si njëherë-njëherë. Por makina e endjes ishte fikur. Pranë ishte një vajzë ]3-14 vjeçe. Ishte e Shtëpisë së Fëmijës, Edlira Çekani, e quanin, ish nxënëse në ekonomi. E përlotur fliste me vete. Kur pa mua e ngriti zërin si për të justifikuar lotët.

- Është njeriu i mirë. E kam si baba,­ tha ajo me lotët që i pikonin te mjekra e njomë e saj. Askush nuk fliste. Të gjithë prisnin një lajm.

      Në çast, ra çanga, që theu mono­toninë e prishi mërzinë. Erdhi kryetari i repartit të tezgjahut, Bajram Boçi, që kishte shoqëruar Selimin për në spital. Selimi,- tha ai me zë të lartë,- është jashtë rrezikut. Edhe dora i shpëtoi.

- A ka dhimbje ?, - u dëgjua zëri i Edlirës.

Kryetari vuri buzën në gaz, duke sqaruar: i kanë dhënë qetësues. Një numur i madh punëtorësh të turnit të dytë, gati gjithë reparti i Selimit, ndodheshin në Spital. Ata do të vijnë dhe do ta na bien një informacion më të plotë. Selimi më tha të mos e ndërpresim punën në repart. Ndaj, tani hapni makinat me kujdes. Le të fillojmë nga puna.

Informacioni që na tha Bajrami ishte i saktë. Mbasdite, së bashku me përfaqësues të organizatave të masave, të drejtorisë së fabrikës dhe të Drejtorisë së Kombinatit Tiranë, shkuam në spital. Me ne erdhi dhe Edlira. Kur po hynim për në pavionin ku ishte shtruar Selimi, një roje na pyeti: te kush do të shkoni?

      - Te Njeriu i mirë,- u përgjigj menjë­herë vajza e Shtëpisë së Fëmijës, Edlira.

Te shtrati, pranë i qëndronte Resmja, e shoqja e tij. Ishin dhe të afërm e shokë të tij. Sa na pa, sytë e Selimit u çelën.. E Shoqja na falëndëroi të gjithëve sa ishim, që iu ndodhëm pranë në këtë moment rreziku. Edlira i shkoi te koka, duke e shikuar me sy të përlotur. Ndenjëm pak. U qetësuam shumë, se tani e pamë me sytë tanë, njeriun e mirë, teknukun e makinave të repartit, ku ne mbanim jetën tonë dhe të familjeve tona.

      Lajmin e gëzuar që Selimi la spitalin, na e dha përsëri Bajram Boçi.

      - Tani,- tha ai,- mund t'i shkojmë dhe një vizitë në shtëpi. Sigurisht vizitë të shkurtër. Ndaj, - shtoi me tej,- caktoni përfaqëues nga turnet, caktoni dhe orën e të shkojmë dhe në emër të kolektivit.

Dhe mbasdite, në orën e caktuar shkuam. Shtëpia ishte plot me njerëz. U liruam vendin atyre të turnit të parë. U përshëndetëm. Biseda u kthye në gëzim, që unë nuk e kisha parë. Resmja, grua fisnike, nderonte miqtë duke u lutuar dhe imponuar të merrnin diçka nga sinia. Në këmbë qëndronin Nasi dhe Sofia, miqtë familjarë të Selimit e Resmes, që ishin si pjesëtarë të familjes apo fis i afërt i tyre. Ato ditë, shumë vite më parë, familja Avreci në Kombinat priti e përcolli shumë e shumë shokë e miq.

Tashmë kanë kaluar shumë vite. Selimi dhe Resmja janë bërë disa herë gjyshër nga Nefua, Nepi dhe Eda. Tradita e mikpritjes në këtë familje vazhdon si përherë. Dera është e hapur. Këtu të presin dhe me "vetulla" dhe me "petulla". Tek dera zakonisht të pret Safoja, bija trupvogël e shtëpisë, por me zemër të madhe. E kendshme në muhabet, e mënçur, si të ishte një e moçme. Nuk ka si të jetë ndryshe. Janë katër vajzat e mira të Resmes dhe të Selimit, Njeriut të mirë, emër që ia vuri Edlira e Shtëpisë së Fëmijës, që në vitin 1959. Dhe i tillë mbeti Selimi tërë jetën dhe në familje, dhe në Avrecaj, dhe midis fteljotëve, dhe midis miqve në Kombinat, ku vazhdon tejetojë këtu e 50 e ca vjet më parë, qysh kur filloi punë Kombinati i Tekstileve në vitin 1951.

                                             Melina SHKURTI (Lohja)

KËNGA LABE - KËNGAJONË

Kënga labe është shumë e lashtë. Ta do mendja që ka I i ndur bashkë me Labërinë, se ajo pasqyron shpirtin e njerëzve të kësaj krahine të madhe. Ajo është krijuar si nevojë shpirtërorë për të shprehur botën e brendëshme, emocionet dhe ndjenjat e tij në ditë gëzimi.

Kënga polifonike, kënga , në një farë mënyre, ka qenë "muzika" e shpirtit të banorit të kësaj ane. Dhe kjo "muzikë" shpërthente në raste gëzimi e hareje. Madje gëzimi i bën njerëzit të ngrihen e të hedhin dhe valle. E jo vetëm kaq, por në formë vajtimi, në hidhërime e pikëllime, "kënga" labe kthehet në elegji, në vajtim me zë e me lot, veçanërisht nga gratë, ku tregohet "historia" e personit fatkeq. Vajtime të tilla të bëjnë të të dridhet shpirti.

Edhe kënga, edhe vallja janë një trashgimni brez pas brezi, sigurisht, mund të jetë e vetmja trashgimni pa "kadastër" të shtetit, pa prokurë e pa avokat, pa dëshmitarë, pa vula e pa hipotekë, por ama janë një pasuri shpirtërore e gjithë asaj treve kukëndohet polifonia, ku këndon shpirti pa ndonjë instrument. Madje është interesante, që me gjithë progresin që ka bërë kjo këngë, përsëri instrumenti muzikor nuk është bërë dot shoqërues i saj. Thonë se kjo këngë "instrument" ka kordat e zërit, që mahnit jo vetëm dëgjuesin e thjeshte, por edhe zërat e përpunuar në shekuj nga artistë të mëdhenj.

Pjesë organike e kësaj kënge polifonike është dhe kenga fterjote, që është kënduar në breza me radhë, që kur njihet Fterra. Karakteristikë apo veçori e këngës fterjote është karakteri i shtruar i saj, gjë që shpreh dhe temperamentin dhe karakterin e qetë të vetë fetrjotëve në tërë kohët, ndryshe nga këngët me "dallgë­ - dallgë" të shumë fshatrave të tjera në këtë zonë.

E përbashkëta e këngës fterjotë, e si pjesë e këngës labe është se edhe kjo këndohet e nuk shoqërohet dot me instrument, se dhe kjo këndohet me shumë zëra që janë në unison, se dhe kjo ka marrësin, kthyesin dhe një grup që bëjnë isa. Marrësi është një, kthyesi gjithashtu është një, ndërsa ata që bëjnë iso, mund të jenë disa, por minimalisht duhettë jetë një. Prandaj thonë: "tre lebër, bëjnë një këngë", që do të thotë, se po u bënë tre lebër bashkë, ata ia marrin një kënge. Bile kënga është kënaqësia e tyre. Ndërsa vallja, nuk ka vetëm interpretim zëri, por ka dhe interpretim në lëvizje dhe kërkon një grup më të madh pjesëtarësh e jo vetëm tre vetë.

Vallj a është dhe valle burrash, por edhe valle e përzier, burra-gra, apo të rinj e të reja, kryesisht, të renditur, një burrë një grua, deri 10 persona, ashtu siç është dhe vetëm valle grash. Në se vallja bëhet e madhe në numur burrash, atëherë vërtetë hidhet në një valle, por këndohet nga dy grupe, qe hedhin nje këmbë, por që grupi i dytë përsërit atë që këndon grupi i parë, që është njëherazi dhe marrësi dhe udhëheqësi i parë i val les së burrave. Grupi i parë përbëhet nga 5-6 burra, por dhe grupi i dytë ka pak a shumë po kaq valltarë e këngetarë njëherazi.

Zakonisht ata që janë në mesin e valles këndojnë duke bërë isa në të dy anët e val les apo në të dy grupet e të njëjtës valle. Ai qe udhëheq vallen, qoftë burrë apo qoftë grua, në majën e dorës së djathtë, tund dhe një shami. Shami mund të tund edhe ai ose ajo që mbyll vallen. Vërtetë ai që ia merrr dhe udhëheq vallen, është "njëshi" i valles dhe kengës, por ama një vlerë të veçantë ka dhe ai që mbyll vallen në fund të saj. Një rol të veçante, ashtu si kthyesi në këngë, ka dhe ndjekësi i valles, që në fakt bëhet dhe një shtyllë mbajtëse për gjithë interpretimin e atij që udhëheq vallen. Zakonisht 2-3 të parët bëjnë, në momentin e duhur, rrotullimin e tyre në harmoni me levizjet dhe me zërat, duke i dhënë valles një bukuri e krenari të veçantë. Pas rrotullimit, bashkimi bëhet me krahët e ngritura e të hedhura në supin e njeri-tjetrit.

Në vallen burrërisht të Fterrës ka patur valltarë të shquar që kanë ngelur në kujtesën e Fterrës dhe të krahinës përreth, madje deri në gëzime në miqësi, në krahinë dhe deri në festivale kombëtare të zhvilluara në Vlorë e Gjirokastër apo gjetkë. Dhe emri i tyre përcillet brezave. Janë të njohur e të përmendur Taro Gjoni, Vahit Malo, Mehmet Kofina, Batstri Dauti, Kadri Gjoni, e të tjerë. Traditën e këtij brezi, që tashmë na ka lënë pasurinë e madhe të valles burrërore në Fterrë, e kanë ruajtur dhe zhvilluar Taip – Hasan –Xhuvel – Bejazi - Livan e tjerë.

Është me vlerë grupi polifonik i Fterrës, i organizuar dhe i drejtuar nga rapsodi i mirënjohur, Teno Lona, Tashmë, me mbështetjen, po të Tenos, është zëvendësuar e shtuar dhe me te rinj të tjerë, deri te këngëtari e vjershëtori Tomorr Avreci, e të tjerë më të rinj.

Ky grup ka një vlerë të veçantë, edhe se gjallëron jetën në Fterrë, por edhe nderon Fterrën në çdo aktivitete që zhvillohet në krahinë e më gjërë. Tashmë e ka .bërë traditë, që çdo veprimtari që organizohet në Fterrë e jashtë saj, grupi polifonik i Fterrës përfaqësohet me dinjitet.

Kjo tradite me vlerë, është në dobi të të gjithë fterjotëve që të ruhet e të zhvillohet përherë, pavarësisht nga tkurrja që ka pësuar Fterra jonë.

Ne urojmë dhe falëndërojmë veprimtarinë e grupit polifonik "Fterra në Këngë".

                                                                              "Lapsi" në Athinë.

Shënim: nuk po i vëmë emrin, duke respektuar te drejtën e tij, siç e ka shkruar vetë autori i këtij artikulli, të dërguar në "Email ", duke e falënderuar dhe duke i kërkuar ndjesë për ndonjë shkurtim redaktorial që mund t 'i kemi bërë.

FEJZI HIZMO

Plagë e rëndë iu shfaq djalit dhe birit të Hizme, mjekut me emër Fejzi Hizmos. Iu bënë të gjitha përpjekjet. Por ja që dhe mjeku, që shëron të tjerët, vjen një moment e nuk shëron dot veten. Nënat tona thoshin: këto janë punët e Zotit. Ndaj dhe ngushëlloheshin me idenë, se "Zoti ma dha e Zoti ma mori"

Por dhimbja bëhet më e madhe kur njeriu ndërron jetë para kohe, në moshë të re, kur nuk arrin dot të plaket e të shkojë në botën e përjetëshmë në moshën e thellë të tij. Ndaj vdekjet e reja në moshë, kanë pikëllim për të gjallët. Ndaj dhe në Hizmaj shkaktoi pikëllim vdekja e djalit të Halilit dhe Hesmasë. Kjo vdekje prishi jetën e Vjollcës, gruas së tij dhe helmoi fëmijtë. Nxiu shpirtin e Halilit dhe Hesmasë. I bëri plagë zemrën motrës, Dolorës, që jeton në Austri, dhe vëlliat, Isait, që është në Kanada. Preku tërë të afërmit, preku dhe kolegët e Institutit, ku punoi për vite me radhë, dhe shoqërinë e miqësinë e tij, dhe fterjotët tanë.

Dhe kjo sepse Fejziu ishte një nga djemtë e shquar të Hizme e midis fterjotëve, ishte një nga mjekët e zotë e të mirë midis mjekëve në Tiranë. Për të tillë e çmonin dhe pacientët e tij, gjithë ata, për të cilët doktor Fejziu ishte i papërtuar, që ose t'i shëronte kur mund të shëroheshin, ose t'i lehtesontë kur mund të lehtesoheshin, të paktën shpirtërisht.

Doktor Fejziu ishte nga ata që shëronte dhe duke dhënë kurën e nevojshme, por dhe duke thënë edhe fjalën e ëmbël e kurajoze. Ndaj dhe në varrimin e tij e nderuan dhe shumë e shumë të njohur e dashamirës, që ndofta dhe shtëpinë nuk ia dinin ku e kishte. Njëherazi, me punën e tij profesioanle dhe me virtytet e tij qytetare, Fejziu arriti të krijojë dhe të formojë figurën e personalitetin etij. Niveli i tij studjues obligoi Fakultetin e Mjekësisë që të propozojë t'i jepet titulli i lartë, Profesor.

Jeta e puna e bëri Fejziun që të mbetet si simbol për të gjithë ata që e njohën. Ndërsa për fterjotët të mbetet në kujtesën e të gjithëve si një nga bijtë e shquar në Hizmaj e në Fterrë, duke lënë emër të mirë për shumë e shumë kohë për të gjallët.

Nderim për Fejziun e të gjithëve, si një shëmbull për të gjithë sa e njohën e punuan me të.

                                                                              Dilaver SHKURTI

SHKELQIM SHKURTI

U mblodhën per te percjelle e per t'i dhene lamtumiren e fundit, djalit, bashkeshortit, babait, vellait, kushuririt, mikut e shokut te dashur e te paharruar Shkelqim Shkurtit.

Ishte vdekje e papritur, por dhe e parakoheshme. Ishte në moshën 51 vjeçare. Ndaj tronditi shpirtine të gjithë pjesëmarrësve. Dhimbja shkon në kufij te e durimit njerëzor. Por, ç't'i bësh vullnetit të Zotit!? Në këto raste hidhërimi ndahet e perballohet së bashku me të afërm, shokë, miq e dashamirës.

Ishte djalë qytetar, se të tillë kishte dhe genin, por dhe se lindi në Tiranë, në vitin 1953, në familjen e mirë Zenel-Shanë. U rrit me dashuri e ngrohtësi familjare, midis dy vëllezërve të tij, Flamurit dhe Valdetit dhe tri motrave, Dijeni, Minevere e Vigane. Midis tyre nuk iu ndie ndonjëherë zëri për keq. I mirë, i drejtë, i mirësjellur ishte dhe me Mimozën, bashkëshorten e tij të mirë, me të cilën lindën dy vajzat e dashura, Sara dhe Denisa, që tashmë mbetën pa babain, që i donte sa veten e që për to kujdesej më shumë se për vete.

Çimi, siç e thërrisnim, pasi mbaroi shkollën 8-vjeçare "11 Janari" ne Tiranën e Re, donte të bëhej usta, donte të bëhej mekanik. Ndaj dhe shkoi në degën mekanike. Si mekanik u dallua në "Uzinën e Traktorëve", ku ndjeu dhe ngrohtësinë e shoqërisë së punës. Ndaj dhe u emrua dhe përgjegjës reparti. Më vonë, për disa vjet, 1980-1990, punoi me përkushtim ne ndermarjen e Riparimit te Automjeteve, OAN.

Në vitet e ekonomisë së tregut iu përvesh punës për të bërë tregti, në ballkonin e shtëpisë së tij, duke shitur mallra të ndryshme. Dhe me punë e djersë arriti të blejë shtëpi të re, që tashmë ua la Nënës, Gruas e dy vajzave të tij.

Në kujtesën e njerëzve të tij, por dhe të gjithë sa e njohën, Çimi mbetet njeri me vlera, buzëgas, i ëmbël, por që bënte jo pak shaka, që gëzonte respektin e të gjithëve. E megjithëse i lindur dhe rritur në Tiranë, Çimi çmonte dhe donte dhe vendlindjen e prindërve të tij, Fterrën dhe fterjotët.

Kalojnë ditë e muaj. Do kalojnë dhe vite. Por dhimbja për Çimin do të mbetet plagë e pashërueshme. Çimi me trup shkoi prane Babait të tij Zenelit, por bashke me shpirtin e Zenelit, babë e bir, do të vije për ditë te Nëna, te vajzat, te Mimoza, te vëllëzërit e motrat. Shpirtit të tij do t'i duhet të shkojë dhe përtej oqeanit, te Vigania në Amerikë, se dhe asaj i ngeli daramet që nuk i hodhi dot nje dorë dhe te varri, dhe vëllait i mbeti merak që s'e pa dot Viganen, as para se të mbyllte sytë e pasi i mbylli ata me plagë në shpirt.

E megjithë këto, Çimi ynë do të mbetet te të gjallët i paharruar sa të jenë

të gjallët.             

                                                                                 Feksor SHKURTI