Nr. 43 - shkurt 2005

PËRGATITET FJALORI ENCIKLOPEDIK I KURVELESHIT

- Një sipërmarrje me vlerë –

Një grup intelektualësh kurveleshas, në bashkëpunim më Shtëpinë Botuese “Toena” me president te respektuarin Fatmir Toçi, dhe nën kujdesin e Shoqatës Kulturore Atdhetare “Labëria” kanë disa kohë që po mbledhin mate-rialet përkatëse për hartimin e “Falorit Enciklopedik të Kurve-leshit”, i cili do të jetë një vepër e vyer me rendesi të veçantë, jo vetëm se do të grumbullohen e përpunohen mjaft të dhëna, por ajo që ka më shumë rëndësi, vënia e këtyre të dhënave në dispozicion të gjithë atyrë që duan të dinë më shumë për këtë zonë, si për brezat e sotëm edhe për ata që do të vijnë.

Në këtë enciklopedi, sipas platformës së miratuar nga redaksia qendrore, do të pasqy-rohen vlera historike, kulturore, atdhetare, luftaraka, etnokulturore, ekonomike, arsimore, topono-moastikë, etj. Më konkretisht, në këtë platforme parashikohet:

“1. Emërtimi (toponimia) i objekteve e vendeve të ndryshme me karakteristikat e tyre në mënyrë të përmbledhur për: krahinë, fshat, lagje, mal, kullota, pyll, korie, ara buke, përrenj, lumenj, gryka, qafa, kurrize, hone, shpella, burime, mbetje arkeologjike, objekte fetare (kisha, xhamija, tyrbe, vende të shënjta të lashta e të kohëve të vona), objekte pagane etj.me të dhënat konkrete.

2. Emërtimi i vendeve historike, vendndodhja e tyre, ngjarja me të cilën lidhet me vlera për fshatin, krahinën a më gjerë.

3. Ngjarje historike (në gjithë periudhat) për fshatin, komunën (lokalitetin), krahinën a më gjerë dhe protagonistët kryesor të tyre (psh Kryengrtija e Tanzimatit).

4. Figura historike e shoqërore më ndihmesë në shkallë fshati, komune, krahine e deri mbarëkombëtare, lindur a me prejardhje nga fshatrat e Kurveleshit (të dhëna të shkurtëra biografike dhe si materializohen vlerat e tij). Më konkretisht:

- a. Figurat të lashtësisë, përfshi pushtimin osman;

- b. Figura të periudhës së pavarësisë, të Luftës me grek un e parë, Luftën e Vlorës, Revolucionin e Qershorit;

- c. Figura të periudhës së mbretërisë; - d. Figura të Luftës së Dytë Botërore:

- Komandatë e komisarë çetash partizane, nacionaliste e të "Ballit Kombëtar" në ditën e inaugurimit të tyre, me veprimtarinë konkrete luftarake të formacionit që drejtonin;

- Komandantë e komisarë të batalioneve partizane, nacionaliste e balliste dhe veprimtarinë konkrtete luftarake (kuptohen batalionet që vepronin në mënyrë autonome, para krijimit të formacioneve më të mëdha

luftarake si grupe apo brigada ku ato u përfshinë);

- Komandatë e komisarë të Komandave të vendit; - Kamandantë e komisarë grupesh e brigadash

partizane e balliste;

- e. Figura të periudhës socialiste në shkallë komune (lokaliteti), krahine e më gjerë, në administratat vendore (kryetarë Komiteti Ekzekutiv, kryetar Lokaliteti), drejtora e lartë në organet qëndrore;

- ë. Figura në fushën e arsimit, kulturës, folklorit dhe atë shkencore, të botimeve etj..

5. Organe administrative në Komunë, krahinë si dhe objekte të ndryshme social kulturore e ekonomike që kanë funksionuar apo funksionojnë edhe sot.

6. Pasuritë mbitoksosre e nëntoksore, miniera Materialet për ngjarje a figura historike që do të dërgohen, është mirë të jenë të shoqëruara edhe me fotografi, skica e pamjet përkatëse me sqarimet e nevojshme.

¶¶¶

Duke qënë se kjo është një vepër kolektive e me karakter shkencor, e ndërtuar mbi kritere strikte shkencore, Redaksitë e fushave, e në fazën përfundimtare Redaksia qëndrore, ruajnë të drejtën dhe detyrimin shkencor të bëjnë redaktimin e materialeve, sistemimin e tyre si dhe përzgjedhjen e zërave që do të futen në Fjalorin enciklopedik në përshtatje me kriteret e vendosur duke ruajtur raporte të drejta me objektin e veprës por edhe baraspesha e barasvlera duke mos rënë as në barazitizëm”.

Në këtë kuadër janë krijuar grupe pune për mbledhjen e materialeve në mbështetje të udhëzimit që ka hartuar redaksia qëndrore. Për Fterrën në këtë grup pune bëjnë pjesë Prof. Dr, Jakup Mato, Prof. Dr. Muzafer Korkuti, Bardhyl Xhama dhe Guro Zeneli, të cilët deri tashti kanë bërë një punë të çmuar.

Këto materiale do t’i paraqeten redaksisë qendrore. Pastaj është detyrë dhe e drejtë e asaj redaksie, në se do ti përfshijë apo jo, tërësisht apo pjesërisht, këto materiale në enciklopedi.

Kushdo që ka pretendime, mendime apo materiale që para-shikohen nga platforma, është i lutur t’i paraqesë me shkrim tek grupi i punës të fshatit tonë, deri më 31 mars 2005. Mbas kësaj date materialet dorëzohen në redaksinë qëndrore.

Shpresojme në mirëkuptimin për ta paraqitur sa më denjësisht Fterrën në këtë enciklopedi

Nr.43 – shkurt 2005

Mesazhi i Gazetës sonë

Gazeta “Fterra jonë”, tashmë është konfirmuar dhe është bërë një model pozitiv për lexuesit e saj, jo vetëm për komunitetin fterjot, por edhe për lexues të tjerë nga fshatrat fqinjë apo për lexues të ndryshëm, në Tiranë, Vlorë, Sarandë e deri jashtë shtetit.

Një lexues i veçantë dhe i madh, me mbi 1000 persona, është dhe faqja në Internet e përgatitur dhe mbajtur nga Agron Xhama, që lexohet me interes dhe prej të cilëve ka dhe vlerësime nga më pozitivet.

Vlera më e madhe e kësaj gazete është prezantimi pozitiv që i bëhet Fterrës sonë dhe fterjotëve tanë në një masë të madhe njerëzish, që, ose e kanë dëgjuar, ose e njohin pak,

ose nuk e njohin. Njëherazi, kjo Gazetë u ka dhënë mundësinë dhe vete fterjotëve që të njohin më mirë vendlindjen e tyre e të parëve të tyre, madje të njohim më mirë dhe njeri-tjetrin.

Një vlerë e veçantë e saj është se e njeh lexuesin me historinë, kulturën dhe traditat e mira të Fterrës e të krahinës Kurvelesh-Bregdet, njeh lidhjet e mira me njeri-tjetrin dhe me fshatrat fqinjë e me komunitetet përkatëse.

Vlerë e madhe është se kjo Gazetë lë në faqet e saj një memorje të gjërë për Fterrën dhe për fterjotët. Edhe keq të shkruash, është më mirë së të mos shkruash fare, duke mos lënë asgjë të shkruar pasardhësve.

Latini thoshte: Verba volant, scripa manent. Fjala fluturon, shkrimi mbetet.

Pra, vlera e saj është e vyer dhe e çmuar, është e pazëvend-ësueshme dhe progresive për vendlindjen tonë dhe për çdo lexues tonin.

Në këtë gazetë janë shkruar dhe jo pak portrete, skica, ngjarje me interes të drejtpërdrejtë për jo pak fterjotë. Por, sigurisht, ende ka dhe shumë të tjerë, për të cilët është mirë të shkruhet. Në qofte se, për jo pak, nuk është shkruar deri tani, kjo nuk ka ardhur se “dikush” ka këtë ose atë “rezervë”, nuk ka ardhur se njeri është më i mirë se tjetri, mbasi, para gazetës “Fterra jonë”, të gjithë janë ftejrot të mirë dhe tek çdo fterjot janë shikuar e shikohen anët e mira, sepse realisht tek fterjotët, pa përjashtim, sundojnë anët e mira, pavarësisht se dihet që “nuk ka insan, pa noksan”. Edhe kur është bërë ndonjë kritikë apo vërejtje, apo kur është ngritur ndonjë problem, sugjerimi është bërë me urtësi e me shumë kujdes, pa përdorur emër konkret. Kjo, se Gazeta “Fterra jonë” ka principin: të flasim e të shkruajmë pozitivisht, siç flet e shkruan çdo njeri i edukuar, i civilizuar dhe i kulturuar..

Gazeta jonë e ka shprehur sa e sa herë, që në faqet e saj ka vënd për të gjithë, pa asnjë përjashtim. Por, kuptohet që këtu ka arsye nga më të ndryshmet, por jo “subjektivizma” apo “rezerva” për këtë apo atë person. Dëshira është që të shkruhet për të gjithë. Por, kuptohet që, në radhë të parë, lipset të ketë material faktik, të ketë të dhëna, që kanë vlerë botuese për gazetën, por që të jetë dhe i shkruar, ku të këtë, të paktën nje ngjarje apo një detaj, dhe jo thjeshtë biografinë, siç i thuhet në gjuhën e popullit, apo CV-në, që i thuhet në rregullat zyrtare. Se gazeta nuk mund të bëjë as “biografi” e as “histori”. Prandaj, do të luteshim, që as kush të mos ketë “qejfmbetje” duke thënë: “pse s’më lavdërove mua”?!.

Njëherazi duam të theksojmë, se në gazetën “Fterra jonë” është shkruar e po shkruhet: me mirësi ndaj të gjithëve, ndaj Fterres sonë, dhe pa ligësi ndaj askujt. Dhe për këdo që është shkruar, janë parë anët e mira dhe jo ndonjë gabim apo e mete njerëzore dhe as jeta private e këtij apo atij fterjoti.

Është më mirë, që çdo njeri prej nesh të vlerësojë më shumë atë që bëhet, atë që shkruhet, duke ruajtur traditën tonë pozitive që te njeri-tjetri, shikojmë ato që na bashkojnë e na afrojnë në komunitetin fterjot e me njeri-tjetrin dhe jo ndonjë cikërrimë, apo thashethem i vockël, që mund të bëjë të kundërtën.

Çdo gjë e vogël, ngushtësi apo ligësi, qoftë dhe “e vockël”, që mund të bëhet, me dashje apo pa dashje; çdo paragjykim a paramendim, çdo “anë” që prish e ndan, që zëmëron e shqetëson tjetrin, pa ia patur “borxh” kush; çdo pakënaqësi, që shprehet aty-këtu, se “çfarë kini që nuk shkruani për “mua”, apo për “babanë”a “nënën”, për “burrin” a “gruan”; pra, çdo gjë që cenon solidaritetin e njohur fterjot, le ta anashkalojmë, le ta hedhim pas krahësh, duke mos u marrë fare me të, por të merremi me ato që na bëjnë mirë të gjithëve.

Eshtë më mirë, që secili nga ne fterjotët, krahas punëve vetiake, le të kontribuojë, sa më shumë të jetë e mundur, dhe për Fterrën, dhe për fterjotët, si obligim shpirtëror ndaj Vëndlindjes sonë të përbashkët, brenda mundësive e aftësive që ka secili prej nesh.

Gazeta “Fterra jonë”, edhe një herë thekson, se është e hapur për të gjithë lexuesit fterjotë, të çdo moshe, gjinie e profesioni, madje dhe për çdo lexues tjetër, duke mirëpritur çdo material, por mundësisht te radhitur ose, të paktën, të shkruar lexueshëm. Dhe Gazeta do të përpiqet ta bëjë të botueshëm.

Nr.43 – shkurt 2005

SHUQON E KUJTOJ, SIÇ E NJOHA 60’VJET MË PARË

Shuquri Sadiku ka mbi 20 vjet që është ndarë nga jeta, por unë vazhdoj ta kujtoj ashtu siç e njoha 60 vjet më parë. Ne ishim bashkëfshatarë, por u njohëm më mirë në vitet e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, atëhere kur detyra e kohës na afroi, na bëri bashkë dhe na vuri në drejtimin e Çetës Territoriale “Fuat Mato” të Fterrës.

Shuqua u bë i njohur në ato vite se është një nga të parët fteriot që mori pjesë në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare duke qënë antar i Njësitit Luftarak të fshatit dhe e kthyen shtëpinë e tij bazë të ilegalëve. Kur u ktheva në Fterrë, në korrik 1943, Shuqon e gjeta komandant të çetës “Fuat Mato”. Gjer atëhere, qysh prej një viti, çeta kishte shkruar faqet e para të historisë luftarake të saj, duke kryer një sërë detyrash, nga të cilat kish bërë më tepër jehonë goditja e postbllokut fashist në kryqëzimin e rrugës në Ixuar të Borshit. Në atë sulm, të 27 janarit 1943, ku ra dëshmor i parë i Fterrës, Fuat Mato, me emrin e të cilit u pagëzua çeta. Shuqua kishte kryer detyra të veçanta. Mori përsipër detyrën e zbuluesit. Një ditë më parë shkoi në Ixuar të Borshit, si për të bërë “Pazar”. Atje, me ndihmën e bashkëfshatarit Selfo Lleshi që punonte si shollëxhi, takoi togerin italian që komandonte postbllokun. Arriti të futej si mysafir edhe në çadrën e tij, nga i cili, indirekt, mori të dhëna të vlefshme për sulmin e të nesërmes. Në mesnatën e 27 janarit, Shuqua dha sinjalin e sulmit, duke hapur zjarr me mitrolozin e tij kundër bunkerit në kthesën e sipërme dhe, kundër çadrës së komandantit, objekte të cilat u paralizuan. Gjatë vazhdimit të luftimeve u shqua për guxim e trimëri dhe shkoi aq afër objekteve të armikut sa që u godit nga ashkëlat e granatave dhe mbeti i plagosur. Për mjekimin e Shuqos, krahinori i partisë mori masa, duke sjellë ilegalisht nga Himara, të mirënjohurin doktor Petro Cani.

Për më se një vit, bashkë me Shuqon si komandant e unë komisar, drejtuam çetën territoriale. Brenda asaj kohe çeta pati intensitet luftimesh të vazhdueshme, sepse u zhvilluan dhe dy operacione të ashpra të pushtuesit gjerman. Në përballim të situatave që paraqiteshin, sipas rastit, çeta zinte pozicionet e saj të njohura: Bërdën, Borshin e Vjetër, Kalanë e Borshit, Omlonë, Qafën e Rrëmullës, Qafën e Arrës, e deri në Qafën e Frashërit mbi Piqeras. Nga ana ushtarake, Shuqua ishte më i përgatituri, por dhe i vendosur e trim. Më kujtohet një rast kur, në një natë të ftohtë dimri, unë me 4-5 shokë ndodheshim në Omlo për të mbrojtur krahët e çetës që ishte në Kala. Shuqua pati guxim dhe gjeti kohë e erdhi tek ne, për të na parë e për të na ndihmuar.

Ishte guximtar, por kishte edhe inisiativë. Kur kapitulloi Italia fashiste, në dhjetor 1943, ai e mori çetën e shkoi në Portopalermo (Suge) dhe çarmatosi efektivin e ushtarëve italianë të baterisë së mbrojtjes bregdetare. Po ç’do të bënin me topat e rëndë 149 m/m? Shuqua kishte kryer shërbimin e detyrueshëm ushtarak në armën e artilerisë dhe, i vajti mendja që ato pak njohuri që mbante mënd për pak ditë t’ua mësonte edhe disave nga luftëtarët e çetës. Kështu u bë. Dhe kur kolona me makinat gjermane u dukën në kthesat e Llogorasë, ai hapi zjarr kundër tyre. Ishte ky një akt që bëri jehonë tek banorët e fshatrave përreth, aq sa kur ndëgjonin gjëmime topash thoshin “Topat e Shuqos”.

Shuqua nuk ishte vetëm komandant, por edhe mitralieri i vetëm i çetës. Në fillim, qysh kur çeta u krijua ai mbante një mitroloz të lehtë grek. Me atë luftoi deri në shtator 1943, kur kapitulloi Italia. Më pas, arma e tij kryesore ishte mitrolozi i rëndë “Breda”, të cilit i bënte rregullisht shërbimet dhe e përdorte me mjeshtëri. Ishte edhe i fuqishëm fizikisht. Mitrolozin shpesh herë e mbante vetë në shpinë, pa e ndarë armën nga trekëmbëshi. Në intervale kohe të qeta, mitrolozin e linte të vendosur në pozicion majë Bërdës. Breshëria e parë e mitrolozit ishte sinjal alarmi për të gjithë çetën. Ndodhi një herë që Shuqua pa përtej në rrëzë të Vake një kolonë gjermane që u ngjit nga Boderi dhe po drejtohej për në Çorraj. S’mund ta linte rastin ti ikte, ndaj gradoi shënjestrën në distancën maksimale dhe hapi zjarr me breshëri të paprera. Gjermanët, të zënë në befasi u çorjentuan dhe u kthyen mbrapsh, duke lënë mbrapa dhe kafshët me armë e paisje.

Në ato vite Shuqua i ishte përkushtuar tërësisht luftës për liri. Edhe familja e tij ishte vënë në shërbim të asaj lufte, kurse shtëpia e tyre, jo pakherë, u kthye në vendkomandë për shtabet e reparteve partizane. Gjat pranverës së viti 1944, për tre muaj, u vendos atje Shtabi i Brigadës se 6-të Sulmuese. Çeta e Fterrës, në më të shumtat luftime të saj bashkëveproi me repartet partizane, sidomos ato të brigadës së 5, 6, 12 dhe me çetat territoriale të fshatrave fqinjë. Ishte ky një faktor tjetër që Shuqon, si komandant e luftëtar e bëri të njohur e me emër edhe jashtë kufijve të fshatit.

Shuqua kontribuoi shumë edhe për ta mbajtur Fterrën të bashkuar me luftën, në Frontin Nacionalçlirimtar. Këtë më shumë se me fjalë ai e bënte me veprat e tij. Ishte aq i interesuar e preokupuar për këtë çështje sa që edhe kish rrezikuar për vete. Në një rast, kur çeta jonë, si dhe forca të tjera të krahinës, ishte vendosur në pozicionin e përparuar në Breg të Borshit të Vjetër, për të sqaruar një keqkuptim të lindur aty lidhur me “sjelljen” e 3-4 bashkë-fshatarëve fteriotë, debatoi ashpër dhe u konfliktua me përfaqësuesin e krahinorit, aq sa puna vajti tek armët.

- “Unë të arrestoj” – foli i pari i krahinës, dhe hoqi automatikun nga supi.

- “Ti më ha…” ia ktheu Shuqua, dhe i drejtoi maliherin. Shuquri Sadiku ishte një komandant e luftëtar trim, por edhe kërkues e kritik ndaj vetes dhe ndaj të tjerëve, donte rregull e disiplinë si në një ushtri të vërtetë. I donte, i ndihmonte dhe i mbronte shokët dhe bashkëfshatarët, por edhe nuk ia përtonte për t’i kritikuar. Ai ç’kishte ta thoshte ndër sy dhe askënd nuk përgojonte pas krahëve. Për këto cilësi, si edhe për kontributin e tij në luftë, shokët dhe fshati e donin, i besonin dhe i bindeshin fjalës së tij, pavarësisht se kur nxehej i “hiqte dhe gurin e fundit”, se ashtu ishte ai, e priste drunë me një të rënë të sëpatës, krijonte në këto raste edhe ndonje mëri e qejfmbetje.

Në korrik të vitit 1944, Shuqua kaloi si kuadër në Brigadën e 12-të, ku, duke marrë parasysh kontributin e dhënë prej tij dhe përvojën e fituar në drejtimin e çetës “Fuat Mato”, iu ngarkua detyra e komandantit të kompanisë. Ai ishte një tip që nuk fliste shumë për veten e vet, por për shokë e bashkëluftëtarë të tij. Pas luftës, më kanë treguar se edhe atje, në brigadën e 12-të, në të gjithë luftimet e saj ku mori pjesë, dëshmoi vendosmëri, guxim e trimëri. Pas çlirimit të Vlorës, Shuqua me një detashment zbulimi partizanësh u dërgua me një barkë në ishullin e Sazanit për të verifikuar gjendjen dhe situatën e atjeshme. Parashikohej të ishte nje mision i rrezikshëm sepse shkonin drejt të panjohurës, paçka se kur zbritën atje gjetën vetëm lepuj, mbasi kishte të ngjarë që pas kapitullimit dhe largimit të italianëve, gjermanët të mos kishin shkelur në ishull.

Pas Çlirimit, për ca kohë në Tiranë, të dy me Shuqon, familjarisht kemi banuar në nje apartament. Shkuam jo si gjitonë, por si vëllezër të mirëkuptuar. Ishin marrëdhënie që buronin nga vendlindja jonë e përbashkët, Fterra, dhe që frymëzoheshin nga kujtimet e paharruara që kaluam në vitet e Luftës Çlirimtare.

Safet MEMI

Nr.43 – shkurt 2005

EJUP MITA,

“PERSONALITET I SHQUAR I QARKUT TË VLORËS”

Është kënaqësi e veçantë për ne fteriotët, kur shikojnë e dëgjojnë që një bir i fshatit tonë i kalon caqet e nderimit brenda fshatit dhe bëhet personalitet në shkallë qarku.

Pas Besim Elezit, Personalitet i Qarkut të Vlorës, ku përfshihet dhe rrethet Sarandë e Delvinsë, shpallet EJUP MITA.

Vlerat morale jetësore të Ejupit janë të mëdha dhe është vështirë të pasqyrohen në një shkrim të tillë. Ato janë vlera të Ejupit, por edhe të prindërve të tij, të Nuriut dhe të Shanës, janë vlera të të gjithë familjes e veçanërisht të motrës Shaze, e cila rrëmbeu armën në dorë dhe luftoi, si burrërëshë që ishte, kundër pushtuesve fashisto-naziztë. Këto vlera u ruajtën dhe nga motrat e vëllai i tij, Ahmeti.

Ejupi u lind në Fterrë më 1936. I ati dhe gjyshi kanë punuar si hoxhë në fshatrat e Vlorëa.

Shkollën fillore Ejupi e mbaroi në Gumenicë më 1949, 7-vjeçaren në Vlorë më 1953, të mesmen në Teknikumin Bujqësor të Kamzës në vitin 1957 duke u diplomuar agronom i mesëm dhe pas një viti pune si agronom në lokalitetin e Koculit, shkon për studime në Institutin e Lartë Bujqësor, dega e frutikulturës, të cilin e përfundon në vitin 1963.

Në vitet 1963-1966 punoi agronom dhe përgjegjës sektori në fermën e Mifolit. Më pas kryeagronom në ndërmarrjen bujqësore “Vlora”. Prej këndej dërgohet për specializim në Itali. Mbas kryerjes së specializimit emrohet drejtor i kësaj ferme të rëndësishme. Në vitet 1972-79 emrohet drejtor në fermën e Llakatundit.

Si specialist e organizator i aftë që ishte, ngarkohet me detyrën e organizimit të Institutit të Pemtarisë në Vlorë dhe përgjegjës i seksionit të bujqësisë në komitetin ekzekutiv të rrethit. Puna dhe sjellja e tij bënë që të zgjidhet në këshillin popullor të rrethit dhe në komitetin ekzekutiv.

Duke qënë drejtues e specialist i aftë, në vitet ’80 caktohet anëtar i kolegjumit të Ministrisë së Bujqësisë. Po ashtu edhe në komitetin e shkencës e bashkëpunëtor shkencor dhe drejtor në institutin e ullirit Vlorë. Më 1991- 92 e nxjerrën në asistemcë që u pasua me pension të para-kohshëm.

Ecuria e tij, duke ngjitur një nga një shkallët e drejtimit administrativ e shkencort, tregon për aftësitë e tij, vullnetin e madh dhe përkushtimin e Ejupit në punë, duke e renditur atë si një nga figurat më të spikatura të intelektualëve të Vlorës.

Në Vlorë e më tej, shokët, bashkëpunëtorët, bashkëfshatarët, miqtë, e kushdo që e ka njohur, shprehen me vlerësimet më të larta për virtytet dhe vlerat e veçanta të Ejupit tonë.

Për të gjitha këto, është dekoruar nga Kuvendi Popullor me Urdhërin e Punës të klasit të Dytë dhe të klasit të Parë.

Jeta e tij model nuk mund të mos tërheqte vemendjen e pushtetarëve të sotëm, të cilët, me propozim të Drejtorisë Rajonale të Bujqësisë dhe Ushqimit të Vlorës, me vendim të këshillit të qarkut, i dhanë titullin: PERSONALITET I SHQUAR I QARKUT TË VLORËS me motivacionin “ Personalitet shkencor, drejtues i talentuar dhe organizator i prodhimit bujqësor, i përkushtuar për futjen e metodave të reja në zhvillimin e bujqësisë shqiptare”

Zeko BRAHO

Nr.43 – shkurt 2005

Ç’bëri Flora për nënë Shilenë ?

- sipas bisedës me mbesën për gjyshen e saj -

Ajo vdiq në 1967. Atëhere unë isha 10-12 vjeçe. E desha dhe në deshi. Madje ajo më deshi shumë. Se gjyshet e duan më shumë “Mjaltin e Mjaltit”. Më është bërë dhe në ëndërr. Nuk e di pse m’u duk sikur më tha: Fisi Kondaj u shua. Unë qeshë e fundit në atë fis. Po dhe mua më zuri nëma: Të humtë vendi i varrit ! Kisha vite që ndjeja një detyrim. Doja t’i gjëja varrin. Po ku t’ia gjëja e si t’ia gjëja ? Unë kisha 40 vjet pa shkuar në Fterrë. Përbrenda më brente një mall e një dhimbje.

Ja këto, shprehu Flora në një bisedë të rastësishme, 37 vjet pas vdekjes së Gjyshes së saj, Salihe Kondes. Fliste me pasjon për gjyshen e saj, Nënë Shilenë. Kujtonte pleqërinë e thellë dhe hallet e jetës së saj. Se jeta halle ka. Sa mirë e thotë mënçuria: “Pa halle mos na lëntë, por hall mbi hall mos na dhëntë” ! Nënë Shilesë, dhe halle mbi halle i kishte dhënë.

Florën e brente meraku: Ku ta gjëntë e si ta gjëntë varrin e Gjyshes? Vendosi të pyeste e të pyeste. Në fillim pyeti njerëzit e vet. Pyeti e kë nuk pyeti, të afërt e të largët. Por asnjë nuk i dha përgjigje të saktë. Madje pati dhe nga ata që “ i nxorën gjuhën”. Ndonjë e cilësoi këtë punë si një “mëndjelehtësi”. Ndonjë tjetër i tha: rri moj vajzë, se asaj tani i janë tretur dhe kockat e jo më vendi i varrit. Pati dhe nga ata që e këshilluan se kishtë të tjerë përpara saj për t’u marrë me varrin e Shilesë.

Po Flora nuk u tërhoq. Ajo vazhdoi të pyes e të kërkojë. Pyeti dhe doktor Edipin, i cili e përgëzoi. Madje e këshilloi që të pyeste Astrit Avrecin në Fterrë, se ai mund ta dinte konkretisht, ose dhe mund të pyeste ata që jetojnë në Fterrë. Po ku ta gjënte Astritin ? Të shkonte këtu e në Fterrë për një pyetje? Mësoi se Astriti kishte telefon celular. Me të pyetur i gjeti dhe numrin.

Dhe i ra telefonit.

- Jam Flora Braho, vajza e Tares dhe Belkëzit. Të flas nga Tirana, se këtu jam vendosur me gjithë familjen time. Kam një hall. Dua të di se ku e ka varrin Nënë Shilea. Dua ta ngrë andej dhe ta vendos në Shtufez në varret e gjithë fshatit. S’dua të mbetet varrhumbur.

- Vendin e varrit e di unë,-ia ktheu Astriti.

- Atëhere, unë dua t’i bëj varrin e ri në Shtufez. Dhe për punën që do të bëhet, do të përgjigjem unë.

- Nuk bëjmë pazar për këtë punë, se dhe ne e kemi për detyrë.

- Se si do ta bëni, e dini ju më mirë se unë,- u tha Flora. Mua më thoni kur duhet të vij në Fterrë.

- Atëherë, - i tha Astriti, - ti do të vish këtu në ditën e ceremonisë.

Dhe pasi konkluduan dhe për kohën se kur mund të bëhej ceremonia e shpërnguljes së eshtrave, Astriti bashkë me Profitin nisën nga puna. Caktuan vendin. Shkuan në Sarandë. Biseduan dhe skicuan varrin. E sollën në Fterrë. E vendosën në vëndin e duhur. Dhe, kur i mbaruan të gjitha punët, i bënë telefon Florës.

- Ne,- i thanë,- i mbaruam të gjitha punët. Edhe varrin e montuam. Të presim për të bërë ceremoninë duke vendosur eshtrat e Nënë Shilesë në varrin pranë dy djemve, Remziut e Xhevdetit dhe nipit, Vasfiut.

Flora u gëzua, sikur iu ngjall gjyshja, nënë Shileja, gojë-ëmbël, që i thoshte: “Ç’kë për vete, jepua dhe të tjerëve”. S’dinte si t’i falënderonte këta dy njerëz, Astritin e Profitin, të cilët u angazhuan si askush dhe i plotësuan një dëshirë duke i hequr një daramet nga shpirti.

Dhe një ditë të caktuar Flora u nis për në Vlorë. Shkoi tek e ëma, Balkëzi. I tregoi se çfarë kishte bërë.

- Do vij dhe unë,- këmbënguli Balkëzi.

- Si të duash, moj Mami,- por mos lodhesh.

Të nesërmen u nisën për në Fterrë. Kur arritën në Himarë, qëndruan te një baçe që ishte plot me lule. Folën të zotit të shtëpisë.

- Duam ca lule natyrale,- iu lut Flora, gruas që doli te porta.

- Për kë i do, moj bijë !

- Për te varri i Gjyshen në Fterrë.

- Merr sa të duash,- ia priti e zonja e baçes.

Pasi e falënderua gruan himarjote, morën rrugën për në Fterrë. Arritën në kohën e duhur. Në Shtufez bënë ceremoninë. Mbi pllakën e varrit shkruan me të folmen fterjoçe: “Gjishes time të dashur. Na Mesa, Flora”. Krahas lules që vendosi Flora, një lule të kuqe i vunë mbi varr dhe Astriti me Profitin. Mbesa ia bëri Gjyshes të gjitha nderimet njerëzore.

Në Ixuar shtruan drekë Astriti me Profitin. Dhe para se të largoheshin nga Fterra, Flora me gjithë Nënën e saj, Balkëzin shkuan dhe në Ngurrëz. Shkuan e bënë një “vizitë” duke vënë nga një lule dhe mbi varrin e Hivziut dhe Merjemes, dy gjyshërit e tjerë, prindërit e Mamasë, Balkëzit.

Në fund të bisedës Flora u lut: Po shkrove, të lutem, mos le pa falënderuar shumë e shumë, Astritin dhe Profitin për punën e madhe që më bënë, për pritjen shpirtërore, për bujarinë e tyre. Nuk di si t’i falënderoj ! Pa ata, unë s’e bëja dot kurrë varrin e gjyshes, që e kam dashur aq shumë. Ata më kursyen lodhjen, kohën dhe punën time këtu në Tiranë. Ata më bënë një nder që nuk shpërblehet. Nuk e mendoja të ishin kaq të mrekullueshëm. E mrekullueshme ishte dhe pritja nga Kurupajt, te Alikua, me Florën e Donen, dhe Manushen aq të mirë. Falënderim të veçantë shpreh Flora për burrin e saj, Flamur Agovin dhe dy bijat, Denadën dhe Arditën, që jo vetëm nuk iu bënë pengesë, po përkundrazi e nxitën që të shprehte mirënjohjen për Gjyshen e mirë, Nënë Shilenë.

Pas 40 vjetësh, unë rimora një mal me dashuri për Fterrën dhe ata që mbajnë gjallë Fterrën – mbyll bisedën Flora

Guro ZENELI

Nr.43 – shkurt 2005

Nga Isa Hizmo Kanada

V A S H D I M E S I A...

E kërkoja në telefon në Fterrë, në disa celularë me antenë fikse që kanë disa familje atje. Po më thanë, që Hamzai kishte ardhur në Tiranë. E kërkova te Rexhua, të cilit iu luta që me Hamzain të pinim një kafe te “Dajti”, atje ku venë gati për ditë një “dorë” fterjotësh.

Dhe ditën tjetër, në orën që lam, Hamzai erdhi me Namikun dhe nipin e tij, djalin e Velos. Pasi porositëm nga një kafe, e pyeta me dashamirësi:

- Pse ke ardhur në Tiranë?,- Ke ndonjë hall, apo…

Pa më lënë të mbaroja pyetjen, ai u përgjigj:

- Kam ardhur për njerëzit. I kam zënë me radhë. Dje që më kërkove ti, më gjete te Rexhua. Se, më shumë kam këtu në Tiranë, se sa në Fterrë. Ja, më shoqëron, herë njëri e herë tjetri, po më shumë vjen me mua, ky djali i djalit, i Velos, e kam fjalën. E do gjyshin ky. Se dhe gjyshi e do shumë e shumë. Isha unë, dhe te Parlamenti i Fterrës, por ty nuk erdhe.

Dhe biseda u shtua.

- Mua më ka ikur mosha,- vazhdoi bisedën Hamzai, - por, po deshët, ju në Tiranë, ndihmoni dhe më shumë Fterrën, se ne atje kemi ngelë një dorë njerëz dhe aq e kemi takatin.

-Ju që jini atje e mbani gjallë Fterrën tonë, se po të jetë për ne këtu, nuk kemi çfarë t’i bëjmë

* * *

Njihet Hamzai në fshat e fqinj, se në Fterrë lindi dhe gjithë jetën në Fterrë e kaloi, pa kaluar qafat për asnjë lloj detyre shoqërore apo shtetërore, sepse jetën ia kushtoi familjes së tij, dhe iu përgjigj fshatit sa herë që e kerkoi madje, dhe kur doli në pension, Fterrës iu përkushtua. Ndaj, dhe tani në moshën 82 vjeçare ka daramet se i duket që Fterra do të mbetet pa njerëz. Dhe këtë daramet, e ka sepse Hamzai është nga ata fterjotë, që këtu lindi e këtu u rrit, këtu punoi dhe jetoi me blegtori e bujqësi. Edhe me krijimin e kooperativës, në 1956, pasi kreu një kurs disa mujor për veteriner, punoi si brigadjer blegtorie. Dhjetë vjet më vonë, u zgjodh Kryetar i Këshillit të Fterrës. Dhe punës së kryetarit, iu përvesh me dëshirë e me vullnet të fortë për të bërë diçka për Fterrën. Nuk kurseu as mundin e as lodhjen dhe nuk përtoi të shkojë zyrë më zyrë nga Fterra në Borsh e deri në Sarandë, ku ishte qëndra e rrethit në ato vite. Nuk la fterjotë, që mund të kishte diçka në dorë, pa e zënë për “xhakete”.

- Nuk u ndahem unë,-thoshte Hamzai, që vinte me autobuzin e linjës nga Fterra në Sarandë ,- se njeriu e kthen kokën nga ai që e zë për xhakete.

Në të 15 vjetet, deri në vitin 1981, që mbajti detyrën e kryetarit të fshatit, nuk përtoi asnjëherë për të shkuar kudo që duhej bërë diçka për Fterrën. Nuk la bir nga Fterra pa e zënë për “xhakete”, pa i shkuar në zyrë, edhe për punët e fshatit, edhe për zanate, edhe për shkollimin e fëmijëve fterjotë, në të mesmë apo dhe të lartë. Të paktën fjalën do ta thoshte.

Hamzai ka qenë një nga kryetarët që është përpjekur shumë për ndërtimin e rindërtimin e objekteve social-kulturorë në fshat, si për Vatrën e kulturës, Klubin, Shkollën 8 vjeçare dhe Ujësjellësin, linjën telefonike me Borshin, e tjera.

Edhe këto ditë kishte ardhur në Tiranë për të takuar njërëzit, fterjotët me radhë. Dhe takoi shumë, jo vetëm për t’u çmallur me ta, por edhe për të shprehur ndonjë merak për punët e fshatit. Shqetësimi më i madh i tij ishte forcimi i lidhjeve të fterjotëve me njëri-tjetrin edhe në Fterrë, edhe Sarandë, edhe në Vlorë, por edhe këtu në Tiranë.

- Fterjotët i kanë të mira lidhjet. Ndonjë gjë të vogël dhe mund të ketë, por në përgjithësi “uniteti”, që thua ti, është i fortë.

- I fortë është, i fortë,- u përgjigj Hamzai,- por dhe ndonje grindje për ca gjëra të vogla, çoku ngrë kokë, që në Ixuar e deri këtu. Ndaj,-tha Hamzai,- kur unë dëgjoj nga këto lloj pakënaqësish,- unë dhe mërzitem. Edhe mosha e ka fajnë, se unë vajta 82 vjeç. Jam futur në moshën e thellë.

- Njeriu, Xha Hamza,- i thashë,- plaket, kur i plaket truri.

- Edhe trurin e kemi sa gjëjmë shtëpinë,-ma ktheu me humor. Po atë gazetën mos e lini pa nxjerrë, pa unë s’e lexoj dot se nuk i lexoj dot ato shkronjat e vogla që vini ju në gazetë.

Nipi i tij, djali i Velos, nxënës në 8 vjeçare, që dëgjoi bisëdën tonë, pyeti:

- Ku shitet gazeta “Fterra jonë”?

- Pse ti, nuk e merr!?,- iu drejtua Hamzai, tërë merak..

- Ka dhe raste që nuk e gjëj, -ia ktheu ai. Gazetën që shkoi nuk e kam marrë.

- Merre, o djalë, merre,- e këshilloi Gjyshi nipin, - se është gazetë që shkruan shumë mirë për Fterrën e për fterjotët tanë.

Guro ZENELI

Nr.43 – shkurt 2005

Sulejman Mato

M E Ç A N I

Tregim

Ka njerëz që të kalojnë para syve një jetë të tërë, si një hije. Ata ikin pa u ndier, pa lënë gjurmë, pa lënë miq e pasardhës ,madje pa bërë gjera që të kujtohen…Të tillë njerëz , edhe nëse përcillen me bujë për në botën e panjohur, pas ca kohësh harrohen nga të gjithë, sikur të mos kenë ekzistuar kurrë.

Njerëz si Meçani vijnë rrallë në këtë botë dhe kur ikin mbeten gjatë në kujtesë.

Ai ishte disa vjet më i madh se ne, por entuziazmi me të cilin i merrte gjërat dhe dëshira për të luajtur me ne të vegjlit, e bënin një fëmijë të përjetshëm. Tani jam duke sjellur ndër mend sytë e tij të kaltër, me atë ndriçim të ngrohtë ngjyrëqielli.

Prindërit i kishin vdekur prej kohësh, e kishin lënë jetim që në moshë të vogël, atë dhe të motrën, Peshon.

Peshua , qysh në moshën 15 vjeç, u martua me një ndihmësmjek, djalin e madh të hallë Hazbos, të cilën nuk e pata njohur.Pas martesës së motrës Meçani mbeti vetëm, duke i kaluar ditët aty, në hauret e vjetra të Shkurtajve. Mirëpo as ikja e motrës dhe as skamja nuk i shtuan dot asnjë brengë në sytë e tij ngjyrë kristali dhe nuk ia hoqën dot as atë ndriçim fëminor. Kur mbërriti në moshën që duhej të vinte brisk në faqe, të gjithë e kuptuan se ai nuk do të bëhej kurrë burrë. …Më tepër nga të gjithë ky fakt shqetësoi motrën e tij . Tani dera e tyre nuk kishte asnjë mundësi për të pasur trashëgimtarë. Por Meçani, sikur të mos i kishte ndodhur asgjë, me një entuziazëm jashtëkohor, i sfidonte të gjithë. Ecte rrugëve të fshatit duke i përshëndetur të gjithë i pari, me atë ngazëllimin e tij të veçantë, ndonëse të gjithë e dinin se ai gjallonte "prej mëshirës së së të pamëshirshmëve ", njerëzve që besonin zotin.

Për të kujdeseshin gratë e fshatit, me ushqime e ndërresa. Në kompensim, ai u bënte ndonjë punë: shkonte në pyll për të prerë dru, thurrte gardhin e nomeve për bagëtinë, rregullonte varret, u siguronte hejë dhive , ndreqte ndonjë mur të rrëzuar… ose, më e madhja, shkonte ca ditë me dhi, për të zëvendësuar ndonjë çoban i cili kishte nevojë të jetonte disa ditë pranë familjes.…

- Meçan..Do të shkosh të na mbledhësh hejë për bagëti.

- “Faleminderit!”

- Përse thua ti faleminderit, në vend që të të falënderojmë ne ty?

- Qysh mos të them faleminderit?- Ju më mbani me bukë…

Ndodhte që mushka jonë nuk kthehej në mbrëmje. Ne ishim tre fëmijë, më i madhi prej nesh ishte dhjetë vjeç dhe kishim frikë të dilnim natën.

- Meçan! - i lutej nëna.- Do të shkosh të kërkosh mushkën …E ke, o në Shesheza, o në Gomareza, o në Bërda…

– Ku e dërgon tani natën?

- Pusho ti..Vetëm Meçani mund ta gjejë se ku kullot ajo tani…

Nënës sime nuk ia prishte kurrë. Pas dy-tre orësh, kur të kishte pllakosur plotësisht errësira, ne dëgjonim zërin tij të hollë: “Merreni se ua solla… e gjeta në Gomareza…”

Shërbimet i shpërbleheshin në natyrë. Nëna ime herë do t’i jepte një kapotë të paveshur të babait, herë një palë pantallona , po nga të babait, herë të tjera i jepte miell , vaj ulliri , djathë, vargje me fiq e ç’t’i ndodhej në shtëpi. Ndonjëherë i lutej të ulej në sofër me ne fëmijët: “Ke ngrënë, Meçan?” “Kam ngrënë, si s’kam ngrënë…” – thoshte dhe ikte i frikësuar se mos e ulnin të hante me zor. Mirëpo nëna ia dinte huqet, dhe si ta ulte në sofër pa e ofenduar.

“E di që ke ngrënë, - i thoshte,- por, ulu se nuk më hanë fëmijët pa ty .” “Aa..Po qe kështu, mirë,” dhe ulej pranë meje duke bërtitur. “Hajde! Haje përsheshin se e hëngra unë…” Zërin e hollë e ngrinte kastile për të më trembur. ”Bëj sikur ha që të hajë dhe Meçani,-më thoshte nëna, duke bërë kështu një lojë të dyfishtë. - Ka uri i ziu, por nuk e bën veten”. Dhe unë bëja sikur nuk më hahej…”Fute lugën në gojë!”- bërtiste ai , pa kuptuar pse ne gajaseshim nga klithma e tij.

Edhe gratë e tjera të fshatit nuk e linin pa e shpërblyer për shërbimet e tija me ç’të kishin në shtëpitë e tyre të varfra.

Shumë prej burrave të fshatit punonin në qytet, kështu, për Meçanin, kishte punë sa të duash..

”Do të vish nesër me ne në Galisht…,-i thoshin gratë.- Do të rrimë atje dy-tri ditë. Do korrim grurin , pastaj do ta shijmë…do ta mbedhim në thasë, do ta ngarkojmë, ca me mushka e ca në krahë dhe do ta zbresim poshtë…Me një fjalë kemi punë. ”

-“ Peqe!”- përgjigjej Meçani. Ditët e tjera ai do të ngjitej në arat e Galishtit së bashku me gratë dhe ne fëmijët, që shkonim pas tyre ngaqë na pëlqente jeta në mal. Gjatë ditës Meçani bëhej ujë në djersë. Punonte si një kafshë e gëzuar. Nuk e kuptoje dot në e bënte për t’u hyrë në zemër grave apo ngaqë puna i jepte vërtet kënaqësi? Në mbrëmje flinte me ne, në një shtrat druri shtruar me kashtë, ngritur mbi degët e gorricës. “Kush do të na tregojë një përrallë?” Ndonse ishte gjashtë-shtatë vjet më i madh se ne, vetë nuk mbante mend asgjë. Përrallat ia tregonim ne, dhe ai nuk mërzitej së dëgjuari, duke qeshur me zë të lartë si një fëmijë i lumtur. Shpesh na linte pa gjumë: “Edhe një…edhe një…”, - thërriste dhe ndiente kënaqësi edhe sikur të njejtën gjë t’ia përsëritnim dhjetra herë.

Ndërsa ne rriteshim, ai mbetej në të njëjtën moshë. Atëherë nuk mund ta kuptonim dot arsyen përse ai njeri i shkurtër, me shpatulla të gjera e gjithë muskuj, kishte mbetur përjetësisht në moshën 10 vjeç?

Një ditë prej ditësh, Meçanin e pamë me një çantë postieri në krah. Kryetari i këshillit kërkonte një njeri të papërtuar dhe të shkathët për të shpërndarë postën dhe gazetat e ditës nga qendra e lokalitetit nëpër fshatrat e tjera.

Puna ishte e vështirë, se i duhej të bënte çdo ditë rreth shumë kilometra në këmbë.

-Njeri më të përshtatshëm se Meçanin s’ke për të gjetur,- i thanë.”

-Dakord,-kishte thënë ai.-Lajmërojeni të vijë dhe të fillojë punën që nesër.

Meçani e priti me gëzim të madh detyrën e re.Për të fjetur i caktuan një haur të mbetur bosh pas prishjes së kooperativës, aty, poshtë zyrave të kryesisë.

I gatshëm dhe i papërtuar, çdo mëngjes ai merrte gazetat dhe letrat dhe nisej fluturim , fillimisht për në fshatin e tij të lindjes, pastaj për në Çorraj, i binte shpatit e shpatit të malit Harapa, zbriste në luginë…dhe dilte përsëri në lumë të Borshe. Mbrëmja e zinte në Borsh.

Dimër e verë, në shi apo në erë, në ditë të nxehta apo në ditë me dëborë, ai bënte të njëjtën gjë. Fshatarët që lëviznin me mushka nëpër rrugët e komunës e kishën bërë mikun e tyre të përditshëm. Edhe shtëpive të vetmuara, midis fshatrave, u kishte ardhur rasti për shërbime të veçanta. ”Meçan, - i thoshin,- meqë shkon në Çorraj , çoje edhe këtë trastë në Kopalaj!- ..Meçan…Kur të shkosh në Fterrë duku nga Korkutajt, do të marrësh një thes me patate …” Dhe ai nuk thoshte kurrë jo.

Erdhi koha e lëvizjeve demokratike. Shumë nga djemtë e fshatit morën rrugët e kurbetit. Meçanit iu shtua puna. Duke udhëtuar çdo ditë nga fshati në fshat ai ngarkohej me letra, gazeta e porosira dhe ngarkesa të ndryshme. Kishte një kënaqësi të veçantë që, ndërsa ecte rrugëve dhe monopateve, të dëgjonte mëngjeseve zërin e zogjve. Kjo gjë e gëzonte pa masë, pasi ishte në harmoni me gjendjen e vet shpirtërore. I lodhur ulej nën hijen e ndonjë burimi, freskohej pak, pastaj niste rrugën përsëri. Kohët e fundit kishte nisur një avaz tjetër. Kur kalonte rrugëve i vetmuar, këndonte. Këtë zakon e kishte nisur qysh kur ai kishte filluar të shpërndante edhe lekë. Emigrantët i sillnin paratë gjer në qendër dhe Meçanit i takonte barra më e vështirë: t’i çonte ato nëpër familjet që i prisnin me padurim.

E kishin këshilluar disa herë që të kishte tepër kujdes, pasi kohët e fundit nëpër rrugë lëviznin njerëz të panjohur dhe të dyshimtë dhe.., po të dinin që Meçani së bashku me gazetat dhe postën çonte edhe lekë…Mirëpo ai nuk u jepte rëndësi këtyre fjalëve, pasi nuk kishte frikë nga njerëzit e këtyre fshatrave, ishte bërë si të thuash njeriu i të gjitha shtëpive. Kush do të guxonte të vinte dorë mbi të?

Meçani ishte bërë njeriu postë për gjithë komunën. Gratë e fshatit të vogël Krizë, sa dëgjonin zërin e tij , dilnin në xhade dhe e prisnin me një gotë dhallë. “Do të kthehesh të hash diçka ? …” Jo. Jo. se kam shumë punë,”-përgjigjej ai me seriozitet prej zyrtari të rëndësishëm.-“Atëherë, na, merri këto me vete.” Shpesh ato ia bënin mëngjezin gati, të mbështjellë.

Kohët e fundit ai sikur kishte filluar të mos i refuzonte më gjërat që i jepnin.

Kur i premtonte koha, hynte nëpër familje, pa teklif, dhe shtrohej si në shtëpinë e tij. Për të ishin hapur qindra porta të thjeshta fshatare. Edhe qentë e sertë të staneve, që zakonisht i mbanin gjatë gjithë kohës të lidhur në zinxhirë, sa nuhasnin erën e Meçanit pushonin së lehuri.

Ishte një ditë dimri me erëra të forta kur u dha lajmi i vrasjes së Meçanit .

E kishin qëlluar në kokë me diçka të fortë , tek burimi i vogël poshtë krizës, nënë rrepet e denduara. Lajmin e dha një fshatar që kaloi atë mëngjes andej dhe e kishte gjetur me kokë në ujë. Kishte një të çarë goxha të madhe në kokë. Fshatari që e pa e ngriti dhe e hodhi trupin e tij të pajetë mbi mushkë dhe e solli që atë mëngjes para zyrave të Komunës.

Lajmi i vrasjes u përhap me shpejtësi në të gjitha fshatrat përreth: “Kanë vrarë Meçanin!…Kur ? …Po përse?…Kujt i bëri dëm fakiri?

Pra fjalët që “rrugëve kishin filluar të lëviznin njerëz të dyshimtë” kishin qenë të vërteta.Vrasësi nuk e kishte prekur fare çantën e postierit. Ndoshta pas një kundërshtimi të tij ai e kishte qëlluar në kokë me diçka të fortë…-”Vrasësi nuk mund të jetë nga anët tona…”- thoshin të gjithë. -“ Kush do ta vriste Meçanin? Veç ndonjë dorë e huaj, që e marrtë mortja, e marrtë!”

Edhe kryetari i komunës, që e donte me shpirt, u prek shumë.

-Varrimin do t’ia bëjë komuna, -tha ai.-Do t’i bëjmë një varrim madhështor, që të mbahet mend në histori.

Porositi edhe kryepleqtë e fshatrave të tjera që të vinin të gjithë në varrimin e Meçanit, nga 10 vetë për çdo fshat. Atë ditë u porositën në Sarandë edhe 15 kurora, me fjalët “Për djalin tonë të dashur, Meçan…’’ Të nesërmen, që në orët e para të mëngjezit , sheshi para zyrave të komunës ishte mbushur nga qindra e qindra fshatarë të ardhur nga fshatrat përreth. Të tjerë vazhdonin të vinin, nga Fterra, Çorraj, Qeparoi, Piqerrasi…Pak më vonë u duk një autobus i kuq, i cili ndaloi në Ixuar të Borshit dhe andej zbritën rreth 30 vetë. Vinin nga Saranda. Sa kishin marrë vesh vrasjen e Meçanit vendosën të merrnin pjesë në varrimin e tij. “Ç’bëhet kështu , jahu?!- u habit kryetari i komunës, kur pa atë mizëri njerëzish që vërtiteshin tek sheshi, para lokalit. Të tjerë vinin më këmbë nga Fterra. Shumë vetura dhe furgonë të parkuar në mënyrë të çrregullt kishin bllokuar rrugën nacionale, ndaj u dha urdhri që ato t’i parkonin përkohësisht në rrugën e Fterrës, ndërsa mushkat dhe kuajt t’i zbrisnin nën rrugë, në afërsi të ish-shkollës së mesme bujqësore.

Pas pak karvani i gjatë u lëkund duke marrë rrugën e varrezave. Arkivolin me trupin e tij e ngritën ca djem trupfortë. Karvani i madh dhe i paparë ndonjëherë në ato anë, lëvizi në heshtje zie. Në sytë e të gjithëve ndihej dëshpërimi.

-More..edhe udhëheqës të ishte ky Meçani, nuk do të mblidheshin kaq shumë ?! - pëshpëriti dikush nën zë - Udhëheqës qe?! Mirë e the...-Udhë… heqës, ishte i gjori, tërë jetën udhëve u rropat…dhe për çfarë?”

.Ceremonia mortore nisi me fjalimet e rastit dhe mbaroi me kurorat e vendosura mbi kapicën e dheut të shkrifët. Të tjerat janë heshtje.

Edhe për presidentët e shteteve të mëdha, edhe për miliarderët , edhe për shkrimtarët dhe profetët …Edhe për shkencëtarët dhe heronjtë.Të tjerat janë heshtje.

(Marrë nga libri “Vizitor në parajsë” e shkrimtarit Sulejman Mato)

Nr.43 – shkurt 2005

PËR DIFON LOTON GJITHË FTERRA