FSHATIT TONË

Në historikun e fshatit tonë, Fterrë, të punuar me kompetencë nga bij të fshatit, jane hedhur hipoteza për lashtësinë e këtij fshati, mbështetur edhe në burime gojëdhënore dhe interpretime të toponimeve të ndryshme. Me dëshirën e mirë po paraqes edhe unë disa të dhëna të toponimeve tona, në referencë të disa të dhënave historike.

Qysh në vështrimin e parë të të bën të mëndosh vetë emri i fshatit Fterrë dhe i lagjeve të tij: Gjon-fterra, Llesh, Nikaj etj. Të dhëna të tilla flasin për fshat me origjinë të lashtë, themeluar nga Gjon Fterra, mbiemrin e të cilit e ka fshati dhe far e fisi : Llesh, Nikë etj.

Ky gjykim përforcohet kur shikon një mori emrash të tjerë të kulturës që lidhet me besimi katolik në toponimet e fshatit si : Qafa e Pjetre (e Pjetrit), e Fonicës, e Gjesh-Nikoshit, e Thoma Lleshit, apo ara e Luk-shtave, e Gjo(n)-Lige, e Gjo(n)-Plakës, e Gjo(n)-Lagje, e Gji(n)-Lazrit,e Gjin-Alisë, e Gji(n)-Pogave, e Konji-Lleshit, e Gjo(n)-Zenikut, bregu i Gji(n)-Lazrit, apo shpella e Gjo(n)-Lekës, lumi i Duk-Hilës, përroi i Gjon-Marëzës, guri i Gjik-Novës etj. etj. Kjo toponomi të krijon idenë sikurt je në një fshat romak.

Në toponimet e Fterrës gjenden edhe shumë emra të besimit ortodoks, si: Shën-Thanasi, Mërtiraj, Qafa e Qishës, Shtegu i Dhimos etj.. Por dihet se prejardhja e krishtërimit ortodoks është më e vonë. Edhe më vonë pas besimit të krishterë, vijnë emrat e besimit mysliman prandaj. Prandaj për të gjertur origjinën e fshatit Fterrë, duhet përqëndruar vemendja në të dhënat historike që kanë të bëjnë me romanizimin e fiseve ilire.

Duke mos gjetur ndonjë referim shkencor direkt, spjegimi i të dhënave të toponomisë, mund ti referohet anallogjisë në fiset e tjera ilire të Shqipërisë së Jugut, siç janë disa fshatra të Gjirokastrës dhe Pogonit, Frashëri i Përmetit, Gramozi i Kolonjës, Voskopoja dhe fshatra të tjera të Korçës, disa fshatra të Beratit, të Lushnjës e të Durrësit. Duke studjuar historinë e tyre, historianët J.B.Ëace dhe M.S.Thomson i konsiderojnë ato autoktonë të romanizuar. Ndërsa historiani Miron dhe Kostinin, i konsiderojnë me prejardhje romnake. Këtë mendim e shpreh edhe historiani Jorga me pak ndryshime.

Nafiz BEZHANI

Nr.15 - gusht, 1999

Kujtimet e fëmijërisë lenë gjurmë të pashlyera. Po ato ridalin e freskohen kur shikon ndonjë fotografi të kohës. Kështu më ndodhi dhe mua me fotografinë e nxënësve të shkollës së fshatit, e bërë në fillimet e viteve 40, e që tani e kemi të gjithë si kujtim nga Muzafer Korkuti, që e shumfishoi dhe e shpërndau para disa vjetësh te të gjithë shokët.

Ja, shikojeni fotografinë. Është bërë para gati 60 vjetëve! Nuk e di nga kush. Shikojeni e njihni veten tuaj e të afërmit ju që tani jeni të moshuar e pensionistë. Shikoni dhe ju më të rinjtë prindërit e ju nxënësit e shkollave gjyshërit dhe gjyshet tuaja. Shikoni aty, në krye. Janë mësuesit e nderuar Hiqmet Dusha e Mihal Kopali. Ti kujtojmë e ti nderojmë me respekt. Po pa vëreni edhe në rreshtin e parë. Besoj do të jenë të rrallë ata që do ti njohin

çunakët më të rinj të shkollës Besim Elezi, Agron Xhama, Muzafer Korkuti, Gëzim Dusha e të tjerë. Shikoni dhe rreshtin e dytë, ku radhiten disa vajza, dhe në rreshtin e tretë dhe më lart. Ndërmjet tyre dallojmë Gjuzide Korkuti, Tefta Kofina,..

Po nuk janë pak që ti përmendim të gjithë, se bëhen 64 nxënës, të klasave e moshave të ndryshme, të etur për të mësuar, me ndjenjën e patriotizmit në zemër, me dashurinë për atdheun.

Është mësues Hiqmeti, në radhë të parë, që e shndërroi këtë shkollë në një vatër të qëndresës antifashiste, që më 28 Nëntor 1942 organizoi me nxënësit shkeljen e flamurit fashist dhe ngritjen e flamurit tonë kombëtar, ja, me këta nxënës që shihni në fotografi.

Me dhjetra prej tyre vazhduan shkollat e larta, deri universitete e shkolla jashtë shtetit. Sot janë të nderuar në profesionin e tyre, me tituj e grada të larta shkencore. E, megjithatë, të gjithë së bashku, kujtojmë me respekt mësuesit e asaj kohe, Hiqmet Dusha e Mihal Kopali, nderojmë kujtimin e atyre shokëve e shoqeve që tashti nuk janë më, kujtojmë prindërit tanë arsimdashës dhe na mbushet zemra me krenari për fshatin tonë të bukur, që e ka patur dhe e ka në gjak mësimin e diturinë, trimërinë e bujarinë.

Me këtë rast, duke qenë në prag të vitit të ri shkollor, urojmë mësuesit e nxënësit e fshatit, si dhe mësuesit e nxënësit fteriotë kudo që janë, që ta fillojnë mbarë e ta mbyllin me sukses edhe këtë vit shkollor. Qoftë i mbarë në gjithë jetën e punën e fteriotëve e të gjithë shqiptarëve, brenda e jashtë kufijve shtetërorë.

Bardhyl Xhama

Nr.15 - gusht, 1999

PROFESORE TË SHQUAR TË SHQIPËRISË

Mund të duket e pabesueshme, që nga një fshat i vogël, i cili po thuaj nuk i ka kaluar të 100 shtëpitë, të kenë mbaruar shkollat e larta rreth 300 bij të tij në një periudhë 70-80 vjeçare të këtij shekulli. Tradita për arsimin është krijuar herët. Që në shekullin e 19-të gati çdo derë kishte një djalë në kurbet, disa studionin për teologji e drejtësi, disa shërbenin nëpunësi. Edhe në gjysmën e parë të këtij shekulli janë të përmëndur mësuesit e parë të gjuhës shqipe të Fterrës Selim Gjonika , Neim Zani, Lame Xhama e Xhevdet Kofina me shumë të tjerë.

Por në gjysmën e dytë të këtij shekulli, për fteriotët pati një zhvillim arsimor të dukshëm. I bie që në çdo familje aktive të jenë 1-2 vetë më shkollë të lartë. Midis tyre janë shquar rreth 50 studiues spe-cialistë të fushave të ndryshme.

Por në këtë shkrim duam të theksojmë pak, për ata që duhen thënë shumë, për pesë profesorët tanë, bij të Fterrës sonë, që u bënë të shquar për gjithë Shqipërinë. Secili ka vlera të veçanta, secili është i shquar në fushën e tij, secili i ka dhënë vlera shkencës Shqipërisë, secili është vënë përkrah kolegëve deri në nivele ndërkombëtare. Të pesë janë bërë autoritet mësimor, autoritet shkencor, autoritet kombëtar, deri për universitete e institucione shkencore të Perëndimit.

Dija e tyre është kthyer në pasuri për shoqërinë. Thelbi i diturisë së këtyre fteriotëve citohet jo vetëm në universitetet shqiptare, por edhe në disa universitete të huaja në Evropë e Amerikë. E jo vetëm Ismeti, por edhe Besimi , Muzaferi, Sezaiu e Hamleti. Në Prishtinë kanë dhënë leksione për disa vjet. Dhe që kur janë hapur shkollat e larta në Shqipëri vazhdojnë të përhapin dituri në breza të tërë studentësh. Fjalët e tyre të mënçura janë bërë të dobishme për progresin.

*** 

Ndjen krenari kur mëson se Ismet Elezi, fterioti e njeriu ynë, është bërë shkencëtar i drejtësisë shqiptare, erudit në jurisprudencë dhe Njeriu Ndërkombëtar në vitin 1998, duke u radhitur kështu përkrah 2000 shkencëtarëve të shekullit 20-të për gjithë Botën. Mund të thuash shumë për vlerat e tij mësimore për 50 vjet pa ndërprerë në Universitet. Mund të flasësh me admirim që dhe tani në moshë madhore vazhdon punën shkencore. I nisi studimet shkencore në Leningrad në 1946-51. Ka hartuar 15 monografi e mbi 80 artikuj shkencorë. Vepër madhore është "E drejta Penale e Republikës së Shqipërisë". E shquar është "E drejta zakonore e Labërisë në planin krahësues", dhe "E drejta zakonore shqiptare". Me kryeveprën e tij "Mendimi Juridik Shqiptar", me rreth 500 faqe që doli këto ditë nga botimi, Ismeti ynë i ditur, hapi rrugën për ndërtimin e enciklopedisë juridike shqiptare, duke i dhënë një kontribut të madh drejtësisë dhe kulturës kombëtare.

***

Dy vëllezër në një derë, Ismeti në drejtësi dhe Besimi Elezi në mjëkësi. Besimi është cilësuar "Yll i kirurgjisë shqiptare. Janë bijt e xha Tahsinit të mënçur të lidhur ngushtë me Fterrën dhe fteriotët. Besimi, megjithëse i larguar nga Fterra që në moshën 12 vjeç dhe për gati 50 vjet jeton në Tiranë, përsëri vendlindjen e ka shumë të dashur. Madje, siç pohon ai, Fterra për të është "copëza më e dashur e Atdheut". Fterra sipas profesor Besimit ka zakone e doke homerike. Këtu në Fterrë i lindën ëndërrat e shpresës për jetën, për dijen. Dhe sot po mori vesh se vjen ndonjë fteriot i sëmurë, i ngjallet interes i veçantë, pleksur me emocione. Amanetin e Babait nuk e harron. E bën këtë se dhe ëndërra për mjek i është nxitur nga dhëmshuria e fshatit për ndihmë mjeksore, për arsim e kulturë në përgjithësi. Jetën ia ka kushtuar kirurgjisë. Nuk e ndërroi pisturinë edhe kur e thirrën për pushtet të lartë. Instensiteti i punës shkencore ka qënë e mbetet i përhershëm. Ndofta nuk ka ditë pune të mos bëjë një e më shumë operacione. Ishte para disa vitesh. Unë i ndërhyra për një shok timin që ta operonte me kujdes. Po e dini si më tha Besimi? Kryesorja është të vijë në duart e mia. Cilësinë mos e kij merak, se dhe bagëti po futa në dorë, unë nuk i turpëroj këto duar, e jo më në trupin e njeriut. Por çështja është se kam shumë ngarkesë dhe nuk i marr dot të gjithë.

Vazhdon për vite të tëra shef i departamentit të kirurgjisë të spitalit universitar dhe kryetar i shoqatës së kirurgëve. Por Besimi ynë është dhe anëtar permanent i Komitetit të Euro-kirurgjisë dhe kolegjit ndërkomnbëtar të kirurgjisë. Tërë jetën e ka dashuruar punën. Dashuri për punën u uron edhe fteriotëve. Uron njëkohësisht dhe solidaritet për njëri-tjetrin, uron shpirtgjërësi, uron vizion të gjërë kulturor e njerëzor. Uron vetëm të mira.

*** 

Vlerë i ka dhënë mjekësisë edhe profesor Sezai Braho, veça-nërisht si element peda-gogjik, që nga viti 1963, për 36 vjet pandërpre-rë. I rriti vlerat studiimore me specializimet e tij në Francë, Itali e Rumani. Si rezultat i punës disa-vjeçare, në vitin 1993 fiton titullin e lartë: Profesor në mjekësi në shkencën e farmakologjisë. Ka hartuar 9 tekste universitare dhe 8 monografi e mbi 100 artikuj shkencorë, brenda e jashtë vendit. Meritë të veçantë ka Sezaiu ynë në themelimin e institutit të mjekësisë popullore. Niveli i lartë shkencor e ka bërë fteriotin tonë Sezai, të drejtojë deri dhe konferenca shkencore të shëndetësisë. Shquhet dhe si redaktor cilësor i shumë referateve shkencore. Është dalluar dhe si organizator në drejtimin e katedrës për disa vjet e të shefit të sektorit shkencor të fakultetit të mjeksisë. Fteriotët e kujtojnë Sezaiun edhe për vizitat e mjekimet që ka bërë bashkëfshatarëve sa herë që vinte në Fterrë.. Madje nuk lë papërmëndur dhe pritjen e lindjeve. Dy nënat tona, Bullë Ilja dhe Nënë Hatemja, si mami praktike në Fterrë, kur lindi nusja e Sherifit, para disa vjetësh më thirrën dhe mua, tregon Sezaiu. E unë bashkë me to pritëm lindjen. Sezaiun e kujtojnë edhe auditorët e studentëve në Prishtinë. Gjurmë kanë lënë mendimet e tij në dhjetra konferenca shkencore, kombëtare e ndërkombëtare

***

Kur shkuam nga Prishtina në Shkup, tregoin Sezaiu, vizituam një muze historik. Ciceroni na tha për një objekt se ishte i shekullit të 4-të. "Ndofta jo, - i thotë Muzaferi, kjo duhet të jetë 100 vjet më përpara.

- Ke të drejtë, pranoi historiani- ciceron. Ndërkaq, profesor P.Kokalari thotë: kur flet një fteriot, lëviz një shekull. Ky është Muzaferi ynë, shkencëtari i shquar i arkeologjisë shqiptare. Ka 37 vjet që kryen studimet në arkeologji dhe në prehistorinë shqiptare. Me dashuri dhe pasion filloi shkollën fillore në Fterrë, me dashuri e pasion vazhdoi universitetin në Tiranë.

- Si i hyre shkencës ?, e pyeta.

- Kur mbarova universitetin, ndjeva se mund të bëja diçka, më thotë me qetësi. Me vullnet e këmëngulje iu hap syri shkencor. I dashuroi gërmimet arkeologjike që nisi qysh student në Apolloni, të cilat nuk i ka ndëprerë për 41 vjet. Dhe këto ditë, atje është, në krye të ekipit me 14 shqiptarë dhe 12 amerikanë, që bëjnë bashkarisht gërmime. Cilësohet si vullnetfort. Ka akumuluar kulturë dhe ka përpunuar mendim shkencor në disa vepra të tij për neolitin dhe eneolitin.

Vepra madhore e tij, rezultat i një pune 15-20 vjeçare, është botuar në Universitetin 600 vjeçar të Heidelbergut në Gjermani, me 280 faqe e 210 tabela, që përdoret nga bibliotekat shkencore në Evropë e Amerikë. Problemi më i komplikuar është konkluzioni për origjinën ilire dhe një shtresë apo komponent para-ilire nga një tërësi mesdhetare. Kjo tezë është një rezultante shkencore. Për konkluzionet e tij shkencore, citohet nga disa shkencëtare, si nga anglezi Ëillks dhe amerikani Edvin Jacke. Me vlerë të veçantë është dhe studimi që bëjnë në Konispol në bashkëpunim me studiues amerikanë të Universitetit Teksas.. Dhe projekti 2 në 1996-99 në Apolloni - Bylis ka vlera të mëdha.

Tashmë arkeologu Muzafer ka përdorë me sukses jo vetëm metodën tradicionale, por edhe kërkimet sipërfaqësore intensive, metodat bashkëkohore amerikane. Muzaferi, së bashku me Neritan Cekën, janë arkeologë të parë për arkeologjinë shqiptare në këtë shekull. Në se dy të shquarit e historisë janë Aleks Buda dhe Kristo Frashëri, në arkeologji janë Muzaferi dhe Neritani. Mendimi shkencor i M.Korkutit është çmuar dhe në universitetet perëndimore si në Francë, Gjermani, Itali, Greqi e në SHBA-Teksas.

- Me dy gjëra jam dashuruar në jetë, e mbyll bisedën Muzua ynë i mirë, me arkeologjinë dhe me Adelinën time.

***

Tradita është e çmuar. Lumthi kush e ka atë. Ai që nuk e ka duhet ta krijojë. Refiku ishte me kulturë. Kishte mësuar disa gjuhë të huaja: anglisht, arabisht dhe italisht. Këtë edukatë ia transmetoi dhe të birit, Hamletit. Dhe Hamleti e çoi atë më përpara. Përvetësoi me cilësi disa gjuhë të huaja. U bë profesor i Anglishtes dhe gjermanishtes. Gjermanishten e përvetësoi në Laipsig për tre vjet, anglishten në Unuversitet në Tiranë. Një pasuri shkencore është fjalori gjermanisht-shqip me 82 mijë fjalë në dy volume, botiar në Gjermani - Harrassoëitz më 1996, me bashkautor Ali Dhrimon, gjithashtu profesor. Pasuri për kulturën universitare është dhe libri i tij "Historia e popullit anglez", e shitur dhe në Londër. Me vlera është dhe teksti "Zhvillimi historik i gjuhës angleze". Monografia "Sistemi nyjor në shqipen dhe anglishten e në gjuhë të tjera indoevropiane" e ka vendosur Hamletin në radhën e gjuhtarëve indoevropianë. Me vlera janë dhe 7 tekstet shkollore për gjuhën angleze.

Profesor Hamleti është jo vetëm gjuhëtar. Por dhe përkthyes cilësor. Ka bërë disa përkthime. Më i njohur është përkthimi nga anglishtja "Koha moderne", dhe i disa librave nga shqipja në gjermanisht, etj. Edhe vepra "Epir" e profesorit anglez Hamond, në pesë vëllime, është përkthyer nga Hamleti ynë. Është shquar Hamleti dhe si organizator i mirë i orës së mësimit, si pedagog e profesor me nivelin e dhënies së gjuhëve të huaja, si shef katedre e zv/dekan, si themelues i katedrës së anglishtes, si kryetar i këshillit shkencor e si udhëheqës shhkencor. Specializimet për gjuhë të huaja në Francë, në Angli, Gjermani, Kinë, Amerikë etj. e kanë vënë Hamletin në ballin e gjuhëtarëve. Traditën e gjuhëve të huaja e ka çuar dhe te Enida dhe Ergysi, te fëmijët e tij shëmbullor. Por meritë për këtë ka dhe Sasha e mirë e Hamletit, bashkëshortja e tij me kulturë, pedagoge e anglishtes për vite me radhë.

Nuk mund të lëmë pa përmëndur këtu edhe Shefki Mitën, për të cilin dimë vetëm se ka qënë profesor i filozofisë në Filadelfia në SHBA.

***

Ja, këta janë me pak fjalë 5 profesorët tanë, bij të shquar të Fterrës sonë. Gjithçka e kanë fituar me djersë, me punë të pastër e të drejtrë, me vullnet të fortë, me zell të pandërprerë, me sedër të lartë për të arritur secili në titullin Profesor. Me ta nderohet Fterra. Me ta krenohet shkenca shqiptare në drejtësi, në mjekësi, në arkeologji e gjuhësi. Dija e tyre është pasuri kombëtare. Shëmbulli i tyre është i bukur dhe për brezat që vijnë. Ne i nderojmë dhe respektojmë.

Guro ZENELI

Nr.15 - gusht, 1999

Kur Refiku, i mirënjohur në fshat e në fqinjë, madje deri në shkallë vendi, ndërroi jetë, nuk mbeti fis, mik e i njohur pa shkuar në familjen e tij për ngushëllim. Dhëmbje ndjenë të gjithë. Dhëmbje ndjeu veçanërisht Fterra jonë, se Refiku i pat shërbyer me gjithëçka mundi fshatit të vet. Por i theri zemra veçanërisht Ismetit, se Ismeti e kishte dhe fis, por më shumë ishin shok e miq jete me njëri-tjetrin. Vetëm orët e gjumit dhe orët e zyrës i ndanin. Bisedat e tyre nuk shternin për asnjë moment. Gurrë bisedash ishte Refiku. Dhe ato kishin brenda dhe mënçuri, dhe filozofi, dhe bukuri njerëzore.

Mendja dhe virtytet e Refikut ishin të gjera. Shpirtin e kishte flori, se të tillë e kishte genin, por dhe të tillë e kultivoi veten deri sa u bë i mirënjohur duke lënë pas veprën e Njeriut-simbol. Ndaj Ismeti u pikëllua në zemër për Refikun. Ndaj Ismeti, pasi i vajti në ceremoninë e lamtumirës, nuk shkonte dot më në shtëpinë e bezhane, por priste në elezaj ngushëllime për humbjen e mikut të jetës, Refikut të shtrenjtë.

Dhe kaluan ditë ... Rabua, e shoqja e Refikut, e dinte këtë. E dinin edhe të katër djemtë e Refikut. Ndaj, pasi pritën tërë shoqërinë e miqësinë e familjes Bezhani, një ditë u bënë të katër vëllezërit bashkë: Hamleti, Petriti, Edipi, Mensuri. Dhe vërtet që dhëmbja e tyre ishte e madhe, se kishin humbur babanë, kishin humbur Refikun e tyre, atë që i kishte rritur e eduktuar sa më mirë, që i ndihmoi dhe mëbështeti në krijimin e jetës së pavarur familjare e profesionale, por ndjenë edhe një detyrim të veçantë për mikun e parë të Babit të tyre, Ismet Elezin. Dhe të katër vëllezërit bashkë vendosën ti bëjnë një vizitë në shtëpi Xha Ismetit, siç i thonë ata.

Kur profesor Ismeti hapi derën dhe pa katër djemtë e Refikut, u mallëngjye e u përlot. Atij që kishte ligjëruar vite të tëra në podiume konferencash, tani i ngriu fjala në buzë.

- Erdhëm të të ngushëllojmë. Ne e kishim Baba, por edhe ti e kishe mik zemre, - tha Hamleti, si vëllai më i madh. -Deshëm të të lehtësojmë sadopak shpirtin tënd, se kështu lehtësojmë dhe veten. Edhë Nënë Rabua, kështu na tha. Ecni te Ismeti, se është shumë i helmuar. Kishte pjesë të madhe Ismeti te Refiku. Ismeti më shumë lotoi se sa foli. Ky ishte një ngushëllim i veçantë, i rrallë, që e has po rrallë te njerëz me kulturë e me mirësi, siç janë Hamleti, Petriti, Edipi e Mensuri. Çfarë fisnikërie! Nuk thonë kot : Bëmë babë të të ngjaj.

Guro ZENELI

Nr:15 - gusht, 1999

NJERI KURAJOZ DHE OPTIMIST

Është njerëzore dhe në nderin e të gjallëve, që, sado vite të kalojnë, ti kujtojmë me respekt ata që kanë jetuar midis nesh e tashmë janë ndarë përjetësisht, ndonse vetëm fizikisht. Veçmas ne fteriotët dallohemi për trashëgiminë e pasur të një tradite të prekshme edhe në këtë drejtim. Në kësi rastesh kujtimet na vijnë varg dhe emocionet na pushtojnë zemrat. Aq më tepër për Bilalin, tek i cili vitet e luftës dhe koha e gjatë që kaloi në detyrën e rëndë të kuadrit ushtarak kalitën cilësi e vyrtyte të tilla morale, që e bënë të nderuar e të respektuar figurën e tij dhe kujtimet për të.

Bilal Dusha u lind në Fterrë në vitin 1926, në një familje me tradita atdhetare e luftarake. Ndaj dhe ai, si shumë djelmosha të tjerë fteriotë, pasi përfundoi klasën e pestë të fillores ëndërronte për të vazhduar shkollën më lart. Por situata e luftës që pllakosi në fillim të viteve 40, bëri që ta kthente vështrimin nga jehona e saj. I mëkëmbur dhe edukuar në mjedisin patriotik të familjes e të fshatit, vëllai i radhës, pas Hiqmetit, Bilali, megjithëse ende i parritur, u lidh shpirtërisht e u aktivizua në luftën për çlirim, qysh me fillimet e saj në Fterrë. Veprimtaria e tij politik e luftarake nisi me pjesëmarrje në aksionet e Çetës "Fuat Mato" dhe me shumfishimin dhe shpërndarjen e thirrjeve dhe komunikatave të PKSH, anëtar i së cilës tashmë ishte bërë. Për aktivitetin e tij antifashist në dhjetor 1943 u arrestua dhe u burgos në Delvinë, nga ku në shkurt 1944 u arratis, falë zgjuarsisë dhe shkathtësisë së tij.

Paskëtaj,Bilali, që i kish hyrë me vendosimëri e përkushtim rrugës së luftës çlirimtare, u rreshtua në radhët e reparteve partizane: në batalionin e Rinisë së Qarkut, në Grupin e Parë dhe më pas në Brigatën e 16-të Sulmuese. Kudo u dallua për guxim e trimëri, për qëndrueshmëri e vetmohim, aq sa në Rrëzomë edhe u plagos rëndë. Nga spitali partizan, në prag të Operacionit të Qershorit 1944, iku ende i pashëruar për tu gjendur përkrah shokëve në vijën e parë të luftës. Për merita dhe aftësitë e tij, Bilalit iu besuan detyra e përgjegjësi në sektorin politik aq sa, në gusht 1944, u nderua duke u zgjedhur delegat në Kongresin e I të Rinisë Antifashiste Shqiptare në Helmës.

Edhe pas çlirimit të vendit, deri sa u nda nga jeta, Bilali vijoi të punojë dhe të dallohet në radhët e Ushtrisë Popullore si kuadër politik duke kryer detyra të rëndësishme dhe gjithënjë në ngjitje: komisar batalioni, regjimenti e brigate.

Edhe pse kalojnë vite figura e Bilal Dushës, do të mbetet ashtu siç e skaliti dinamika e jetës: atëror dhe i kujdesshëm në familje; serioz e i përkushtuar në detyrë; korekt e me humor në shoqëri, kurajoz e optimist në jetë.

Nr.15 - gusht, 1999