Na kujtohet hallë Farua, nëna e Hiqmet Shehut, që ngarkohej me qeramidhe në lumë të Çorre dhe i sillte në Fterrë për të fituar ndonjë lekë që të vazhdionte shkollën Hiqmeti.Ajo ishte analfa-bete si shumë gra të fshatit, dhe shumë e varfër, por punëtore dhe me sedër. Ajo donte që i biri të arsimohej si mjaft djem të tjerë të fshatit.

Hiqmeti, ose siç e thërrisnim ne Shehu, për ta dalluar nga Hiqmet Dusha, me sakrifica të mëdha mbaroi shkollën normale në Elbasan si edhe disa bashkëfshatarë të tjerë si Hiqmet Dusha, Tare Braho, Rait Braho,Safet Kofina,Xhevdet Kofina,Lame Xhama.

Me mbarimin e shkollës së mesme në Elbasan e filloi karierën si mësues në Kosovë, ku shërbeu një vit dhe u kthye me përshtypje të mira, entuziast për të vazhduar

detyrën e edukatorit të brezit të ri, dhe për të ndihmuar nënën që jetonte vetëm në fshat.

Shërbeu për një kohë të gjatë larg familjes në fshatrat e Tiranës dhe zonat e thella të Skraparit, ku u njoh me mësuese Hënën, me të cilën lidhi jetën dhe krijoi familje të lumtur. Kohët e fundit u transferua në qytetin e Vlorës dhe për një kohë të gjatë dha mësim në shkollat 8-vjeçare të qytetit.Jepte lëndën e gjuhës e të letërsisë shqipe, të cilën e zotëronte mire dhe ua transmetonte nxënësve me pasion.

Nxënësit e tij e kujtojnë me respekt si nje edukator të urtë e shumë të dururar, të dashur e të respektuar edhe nga prindërit e tyre.

Rakip Korkuti

Nr. 9 - gusht, 1998

Dy njerëz, që nuk i njihnim, erdhën në shkollë që të shkruanin emrat e atyre që do të futeshin në organizatën e balilave dhe mbasi pyetën se kush ishte dakord, asnjë nuk u përgjigj. Njeri nga ata që shoqëronin kryeplakun shpjegoi:

- Ju që do të shkruheni për balila, do të jini nga më të mirët, do tju dërgojmë në shkolla në Itali, familjes suaj do ti japim ndihma të mëdha.

Asnjë nuk foli.

- Atëhere do tu shkru-ajmë vetë, thanë ata, dhe bënë një listë.

Kjo ndodhi kur nuk e kishim mësues Hiqmetin atje. Të nesërmen mësuesi erdhi i mërzitur në klasë. U ul në karrike dhe për një farë kohe qëndronte duke mbështetur brrylet në tavolinë dhe duart në kokë. Edhe ne u shqetësuam.

- Zoti mësues, i tha Aliu, neve na kanë shkruar për balilë dhe do të vemi në Itali, na thanë.

- Jemi shumë, tha Diviti.

- E di, tha mësuesi, e mora vesh që mbrëmë, e kam parasysh që juve iu a kanë bërë shesh me lule. Ata duan tiu përgatisin si fashistë, që ju asnjëherë të mos kujtoni se jeni shqiptarë ,

Familja e Hiqmetit njihet në Vlorë si familje arsmitarësh, se veçse ishte vetë, kishte mësuese të respektuar edhe të shoqen Hënën dhe djalin Alfredin

Hiqmeti që punoi gjithë jetën me nder dhe sakrifikoi shëndetin për edukimin e brezit të ri, vdiq para kohe, para se të dilte në pension. Ai i fali Fterrës truallin dhe gurët e shtëpisë për të ndërtuar shkollën e re të fshatit, që është sot.

Gjëja më e shtrenjtë është Atdheu ynë. Për këtë shumë patriotë kanë punuar dhe luftuar, kanë shkruar dhe kënduar. E dini historinë e Esat Pashës dhe trimërinë e Avni Rustemit? Prandaj, mendoj se

nuk kini bërë mirë që kini pranuar të bëheni balila.

Tani ne e kuptuam ku qe halli që mësuesi ishte kaq i shqetësuar. Dikush shpejtoi:

- Zoti mësues, neve kot që na shkruan, neve nuk shkojmë, ne tani e kemi të qartë se përse na duan.

- Unë jam zbathur dhe me rroba shumë të vjetra, tha Aliu, por nuk pranoj të shkoj.

Mësues Hiqmeti pyeti: Kush do të vejë, atëhere? Asnjë nuk u përgjigj.

- Edhe në ju detyrofshin ?

- Le të na bëjnë çtë duan, ne nuk shkojmë. -

- Domethënë nuk shkoni nga që u thashë unë?

- Jo, zoti mësues, thanë shumë nxënës së bashku, por tani e kuptojmë që nuk është mirë.

- Shumë mirë, nesër nuk do të kemi mësim por eskursion.. Merrni bukë me vetë se do të kthehemi vonë. Të nesërmen mësuesi ishte i gëzuar dhe koha ishte ditë pranvere e bukur. Shqipëria - tha ai - asnjëherë nuk e ka duruar robërinë. Edhe këtë radhë nuk do ta pranojë. Italia këtë e ka provuar edhe në vitin 1920. Luajtëm tërë ditën dhe më në fund, të mbledhur në formë rrethi, vendosëm të mos shkojmë balila...

Hader HADERI

Nr. 9 - gusht, 1998

Nata është e freskët. Nga sipër një det me sy të zjarrtë shikon zhvillimin e luftimeve. Një yll shkëputet dhe vendoset në anën tjetër. A thua u tremb nga gjëmimet që përforcohen në rrëzë të shkëmbit? Apo mos kerkon këndvështrim më të përshtatshëm për të soditur betejën poshtë luginës?

Ështe nata e tretë dhe dita e dytë e luftimeve. Megjithatë ritmi i luftës nuk ka rënë. Vërtet që partizanët janë lodhur, por nuk e japin veten. Është luftë frontale : ofensivë - difensivë.

Armiku është më i madh në numër e në teknikë. Raporti i forcave është 3 me 8. Ka nja tre çerek ore që shpejtësia e levizjeve sikur ka rënë. Komandanti përfiton nga rasti dhe shkon pozicion më pozicion. U jep udhëzime që të luftojnë me kujdes, të ecin krahë njëri-tjetrit dhe të kontrollojnë mirë terrenin se është i vështirë dhe mund të kalojë ndonjë gjerman në pozicionet e tyre.

Samiu e Azemi luftojnë në brinjë të njeri -tjetrit. I pari ka pushkë, kurse i dyti shtërngon fort mitrolozin, që e mbush herë pas herë me krehërin e fishekëve shtërnguar mezit e kutinë atje afër.

- E, o Sami, - e pyet Azemi më të madhin, - si e parashikon betejën, mua më duket se gjermanët do të tërhiqen, derisa e pakësuan zjarrin.Apo duan të na mashtrojnë ?

- Jo, - përgjigjet Samiu trup të gjatë e jo shumë i mbushur, - e provuan ata në Tendën e Qypit se ne nuk i hamë ato kokrra ulliri. Unë mendoj se ata përgatiten për tu shtyrë më tutje.

Dhe me të vërtetë ashtu ndodhi. Batalioni përgatitet për tu dhënë goditjen përfundimtare gjermanëve dhe pastaj të lëvizë në drejtim të Tomorricës dhe Çorovodës. Të gjithë luftojnë me tërbim.

- Bjeruni qenëve, se na plasën besën, kemi dy netë e dy ditë që po kacafytemi me ta e sduan të shuhen. Të shohim sonte ku do ta mbajnë frymën, - thotë një partizan i skuadrës së tretë që kapsëlliti sytë, qëlloi, kapsëlliti sytë përsëri dhe përsëri qëlloi.

Azemi çohet pak, heq një gur aty pranë, tërheq mitrolozin në drejtim të vehtes, zë një pozicion më të mirë e përsëri flet me gjuhën-

flakë të armës që shtërngon fort më të dy duart. Shtegu i tërheqies së armikut është fare pranë tij. Nga ajo anë, faqe e pa mbrojtur, djathtas grin skuadra e parë, më tutje pjesa tjetër e batalionit.

Mitralieri qëllon e mendon.

- Bjeruni vëllezër, këtë radhë do ti vëmë në shtrungë si bagëtinë. Skanë ku futen.! - Kështu bërtet Azemi përmes zhurmave shurdhuese të natës.

- Na u vranë edhe dy shokë - klith dhe ecën më përpara një partizan nga Cmokthina, që gjuan më të djathtë të Azemit. Ai puth kufomat e ngrohta dhe hidhet kaçube më kaçube në drejtim të gjermanëve. Azemit i hipën gjaku në kokë :

- Prehuni, shokë, hakun do tua marrim! Flini të qetë se çështja jonë do të triumfojë!

Mitrolozi grin e korr sa majtas djathtas. Luftëtari ngrihet në këmbë. Hije të zeza shtrihen sa gjatë gjërë. Hëna po zhduket dalëngadale. Hijet përzihen dhe formojnë një siluetë të zezë, të zbehtë. Yjet po rrallohen. Nata po thyhet.

Një klithmë e përzieshme dëgjohet fare afër. Goja e zjarrtë hesht. Mitralieri ka

pushuar. Zemra e Azemit nuk rreh më. Ai është shtrirë midis dy gurëve të mëdhenj që i bëjnë shtat si përmendore. Gishti tregues i dorës së djathtë është ngurosur në këmbëzën e shkrepjes. Flokët e shpupuritur qëndrojnë si korrnizë në atë fytyrë të gjallë të ashpër e plot jetë. Dora e majtë është shtrirë në drejtim të shtegut të mallkuar.

Shokët rrijnë si kurorë mbi të rënin. Shtërngojnë nofullat nga dhëmbja. Në sytë e përlotur lexojmë betimin e tyre:

"Hakun tuaj do ta marrim dhjetëfish. Mitrolozi yt përsëri do të

këndojë. Qëllimi ynë do të soset. Në Shqipërinë e çliruar do të lulëzojë jeta e re... Edhe një yll shtohet në detin e yjeve të kuq të pashuar. Ne dhe stërnipërit tanë do të frymëzohemi nga akti dhe jeta e tyre.

Kudret SAKAJ

ish mësues Merceolog në Shkollën e Mesme Ekonomike në Sarandë

Nr. 9 - gusht, 1998

Ishte kënaqësi e veçantë për mua dhe Dudushin të kalonim 20 ditë me niprit dhe mbesat tona dhe midis gjithë atyre bashkëfshatarëve të mirë që punojnë e jetojnë në Greqi.

Ishte e gjashta herë që kisha qënë në Greqi, megjithatë, ftesën e Vilsonit e Luanit për tu takuar në Athinë, e pritëm me shumë kënaqësi, sepse atje do të gjenim edhe shumë fteriotë, fëmijët e motrave e vëllezërve tanë, që nevoja për një jetë më të mirë i detyroi të ikin nga vendi.

Gjatë gjithë rrugës nga Tirana për Pogradec, Korçë e deri në Follorinë, Larisa e më në fund në Athinë, kujtonim njerzit tanë që do të na prisnin dhe me ta do të kalonim disa ditë të bukura bashkë. Por të them të drejtën asnjëherë nuk mendoja se do të gjeja atje, veç të afërmve të mi, edhe kaq shume fteriotë të tjerë. Nuk janë pak rreth 50 familje dhe rreth 50 të tjerë si individë, mbi 200 vetë të gjithë bashkë. Pra me të drejtë mund të themi se edhe në Athinë eshtë një "Fterrë e vogël"

Dhe "Fterra e vogël" nuk është vetëm nga numri i njerëzve që janë atje, por edhe nga ato tradita të mira që kanë patur e kanë Fterra dhe fteriotët. Në të gjithë vizitat që bëmë në Pire, Akropol, Varkize, Korinthi, Omonia, Presidencë, Patra, në Janinën e Ali Pashës etjera, ata na shoqëruan vazhdimisht me atë dashurinë e përmallimin që kanë për njerëzit dhe për vendin e tyre.

Pika kulmore, gjatë vizitës sime. ishte një dasëm që u bë ato ditë. Tamam dasëm fteriote! Bëhej dasma e Seneles, vajzës së Luan Shkurtit me Vitrinin, djalin e Luman Dautit. Ishte më të vërtet një mrekulli kur midis më shumë se 50 fteriotëve, në një nga restorantet më të bukura të Athinës buçitën këngët e vallet fteriote bashkë me ato moderne. Dollitë e mirësitë e ngritura për çiftin, për njeri-tjetrin, për njerëzit, për Fterrën, për prindërit e dashamirësit, fotografitë e shumta dhe filmimet e vidokasetave, do të mbeten me të vërtet një kujtim i paharruar.

Si të gjithë emigrantët edhe ata kishin probleme. Por ishte kënaqësi të mësoje se pjesa më e madhe e bashkëfshatarëve tanë në Grëqi janë të sistemuar me punë definitive dhe kishin fituar besimin e pronarëve. Disa prej tyre siguronin të ardhura të larta që as mund të krahësohen me ato të këtushmet. Kështu mund të përmendim Vlsonin, Vitrinin, Adrianin, Viktorin e të tjerë.

Shumë biseda bëmë me ta: Për të ruajtur traditat tona të mira, për tu mësuar fëmijve gjuhen e nënës sidomos atyre që vazhdojnë shkollat greke, për ndershmërinë, për punën, të mos ligështohen por të jenë gjithënjë punëtorë të ndershëm, e shumë e shumë të tjera.

Interesim të madh kishin për gazetën "Fterra jonë" dhe më porositën që të falënderoj veçanërisht botuesit e saj Muzaferin, Agronin e Guron dhe të krijojnë mundësinë për të dërguar edhe atje disa kopje.

Sa të malluar ishin! Kur ikëm na porositën të përqafojmë të gjithe fteriotët e Tiranës dhe tu premtojnë në emër të tyre se ata asnjëherë nuk do ta harrojnë Fterrën. Por edhe një merak i tyre... të mos abandonohet ujët e Ixorit dhe Ngurrëzës.

Dilaver SHKURTI

Nr. 9 - gusht, 1998

Zakonisht shfaqet tek njerëzit që merren me përkujdesjen për kafshët e sëmura,veçanërisht gjatë therjes, rrjepjes, manipulimit të mishit, leshit dhe lëkurëve që rrjedhin nga kafshët e sëmura apo të ngordhura nga plasja. Njerzit sëmuren gjithashtu kur përdorin si ushqim mishin dhe bulmetrat e pa përpunuara që rrjedhin nga kafshët e sëmura si dhe nga kontakti me to.Personat më të prekshëm janë barinjtë, kasapët, grumbulluesit, përpunuesit, magazinierët dhe shitësit e lëkurëve dhe të leshit që rrjedhin nga kafshët e sëmura me plasje. Ka raste që të jenë sëmurë njerez prej veshëmbathjes prej lëkure e leshi si kokore, kapele, shalla, doreza, çorape, gëzofet, rrypat etj, të cilat nuk janë përpunuar mirë dhe që kanë patur origjinë nga kafshë të sëmura, të molepsura me spore, të cilat jetojnë për një kohë shumë të gjatë.

Nga njeriu mikrobi i plasjes merret me tre rrugë: nëpërmjet gojës, frymëmarrjes dhe të lëkurës, për pasojë edhe shënjat e sëmundjes ndahen në tre grupe sipas formës së shfaqjes, në formën e zorrëve, të mushkrive dhe të lëkurës. Sëmundja si rregull zgjat 3-8 ditë, në disa raste edhe disa orë.

Forma e lëkurës, prek pjesët e zbuluara të trupit (duar, këmbë, fytyrë, qafë) ku formohet një enjtje në formë puçre e quajtur karbunkul (ose garbuni) e cila në mes ka një njollë të zezë, kullon gjak të përzier me qelb, dhe në dallim nga absesi i zakonshëm, pothuajse nuk është e dhimbshme. Shpesh ndryshon gjendja e përgjithshme, rritet temperatura, shfaqet dobësia. Kjo formë mund të vetshërohet dhe pa mjekim, zakonisht pas 5-6 ditësh,

ndërsa në rastet e rënda kur ka më shumë se një karbunkul, shërimi zgjat me muaj. Në rast se mikrobi depërton në

gjak, jeta është në rrezik. Personi i prekur nga plasja duhet menjëherë ti drejtohet mjekut dhe pa vonesë të fillojë mjekimin me antibiotikë, me doza të larta.

Për parambrojtjen e shëndetit të kafshëve nga plasja masa më e rëndësishme dhe më e domosdoshme është vaksinimi i përgjithshëm, për çdo vit i të gjitha kafshëve, bile në vatrat ku ka shfaqie infeksioni duhet bërë dy herë

në vit vaksinimi. Kur bie sëmundja duhet

përsëri të rivaksionohen të gjitha kafshët. Galishti është një vatër e vjetër ku vaksinimi duhet bërë detyrimisht çdo vit.

Kur në një tufë shfaqet plasja, veç vaksinimit të menjëhershëm që duhet bërë, kafshët mbahen nën kontroll veterinar duke i termometruar çdo ditë për

të veçuar kafshët me temperaturë të lartë e duke i mjekuar ato me antibiotikë.

Kafshët që ngordhin, asgjësohen tërësisht me djegie, komplet, së bashku me dherat apo plehrat dhe mbeturinat e tjera të molepsura.

Personat që kanë rënë në kontakt me kafshën e sëmurë, veçanërisht në rastet kur i therin, rjepin dhe manipulojnë mishin e tyre, duhet pa tjetër ti drejtohen mjekut për mjekim. Sipas ligjit mbi shërbimin veterinar, kafshët e sëmura me plasje nuk lejohet të theren dhe mishi i tyre si dhe bulmetrat nuk duhet të përdoren për konsum për njerëz, por të asgjësohen me djegie. Vend qëndrimi i kafshëve të prekura, duhet të dizinfektohet. Kafshët e vaksinuara kundër plasjes lejohet të theren vetëm pas 15 ditësh nga data e vaksinimit. Sipas ligjit, është e detyrueshme që kafshët të vaksinohen falas kundër plasjes. Nuk lejohet rrjepja dhe përdorimi i lëkurëve të kafshëve të ngordhura apo të sëmura me plasje.

Dr. Zaçe Malo

Nr. 9 - gusht, 1998